- Titel Joodse identiteit (AONr: 2829) Auteur I. Abram ISBN 9085870089 Categorie Geschiedenis ; Geschiedenis (algemeen) Jaar 2005 Prijs € 3,25
- titel De synagoge te Borculo : voorbereiding en onderzoek ten behoeve van de restauratie van de voormalige synagoge auteur(s) Groesgen, R.H. publicatie Geesteren : s.n., 2000. - 22 p. trefwoord(en) Borculo synagoge restauratie signatuur 784Groe b

Inhuldiging herdenkingstegel Marollen (13 mei 2009) : Jacques Zimmerman in 1944 verklikt voor 500 frank (in http://joodsactueel.be/ ) .

Brussel: woensdagnamiddag 13 mei werden de eerste tegels ingehuldigd ter nagedachtenis van de Joodse slachtoffers van het naziregime. Dat gebeurde in Anderlecht, in Brussel-Stad en in Schaarbeek. Joods Actueel woonde de plechtigheid bij in Brussel-Stad in de bekende volkswijk de Marollen. Daar waren in de Wasserijstraat op nummer 37 een vijftigtal personen voor de korte plechtigheid komen opdagen.

De tegel ter nagedachtenis van Jacques Zimmerman, werd twee dagen voordien ingemetseld in het voetpad. Jacques Zimmerman (Itzic Jancou) werd in deze woning gearresteerd op 13 mei 1944 en vandaar naar Mechelen overgebracht. Nog geen week later werd hij gedeporteerd naar Auschwitz en werd net voor het einde van de oorlog op transport gezet naar Buchenwald waar hij op 32-jarige leeftijd op 23 februari 1945 werd vermoord.

dsc04634Na korte toespraken, ondermeer van Eric Picard, Association pour la mémoire de la Shoa, Viviane Teitelbaim (MR) en auteur Joost Loncin, auteur van een boek over de Joodse Marolliens, werd een brief voorgelezen van de dochter van het slachtoffer en was er een kort getuigenis van een toenmalige buurtbewoonster.

Achter elke naam en achter de data op al deze herdenkingstegels gaat telkens een tragische geschiedenis schuil. Het zijn bewogen verhalen van gezinnen die werden kapot gemaakt, van vaders moeders en kinderen die op gruwelijke wijze werden vermoord door het naziregime. In het geval van Jacques Zimmerman gebeurde dat met de hulp van Belgische collaborateurs die hem en zijn vrouw tegen 500 Belgische frank per stuk uitleverden aan hun beulen.

Jacques - Zimmerman is achttien wanneer hij in 1921 naar ons land vlucht. Hij komt uit het toenmalige Bessarabië, nu Moldavië. De Sovjetcommunisten hebben het land ,,bevrijd”. Voor de joden, van wie velen in graanmolens en olieslagerijen werken voor de grootgrondbezitters, is er geen toekomst meer. Jacques komt terecht in de Brusselse Marollen, waar toen een joodse wijk was. Langzaam werkt hij zich op, eerst als marktkramer, later als fotograaf. Nog later begint hij in onderaanneming van een fietsenfabriek een atelier voor de productie van banden en tegelijk runt hij een schroothandel. Dat is zo succesvol dat hij in 1937 zelfs een vrachtwagen kan kopen. Daarmee koopt hij overal rond Brussel in de fabrieken metaalresten op en verkoopt die dan weer. Zijn atelier bevindt zich in een achterhuis en de gelijkvloerse verdieping in de Wasserijstraat 37 in het hartje van de Marollen. Zelf woont hij met zijn gezin op de vierde verdieping.

,,Wij waren niet echt rijk, maar we leefden goed”, zegt zijn zoon Gabriël. ,,Iedere vrijdagavond nodigde mijn moeder een arme joodse volksgenoot uit om mee te eten aan de sabbatmaaltijd. Mijn moeder kwam ook uit Bessarabië. Mijn vader en moeder waren een lief koppel. Ik zag ze nooit ruziën.”
jz4

Gabriel Zimmerman,luisterend naar de toespraak van Eric Picard, initiatiefnemer (Association pour la mémoire de la Shoa) houdt een foto van zijn vader in de hand,

Het gezin Zimmerman slaat zich door de eerste jaren van de oorlog. Van de jodenvervolging merken ze weinig. Behalve dat ze zich helemaal in het begin van de bezetting in november 1940 op het stadhuis van Brussel moeten inschrijven in het zogeheten Jodenregister. Maar in de lente van 1942 gaat het angstaanjagend snel. Ze krijgen een J van jood op hun persoonsbewijs gestempeld.

Op 1 mei moet Jacques Zimmerman zijn handelszaak opdoeken. Hij moet zich in de handelsrechtbank laten schrappen uit het Brusselse handelsregister. Daarvoor moet hij 40 frank takszegels betalen. De toen 11-jarige Gabriël, zijn broertje Edouard en zijn grote zus Frieda krijgen van de schooldirecteur te horen dat de joden niet meer naar school mogen komen. Nog enkele weken later moeten ze een jodenster dragen.

In enkele maanden tijd zijn de joden door de Duitsers helemaal verstoten uit de samenleving. In augustus komt dan het bevel voor ,,verplichte tewerkstelling in de werkkampen in het oosten”.

.Niemand weet dan al dat het gaat om uitroeiingkampen. Maar toch weigert Jacques Zimmerman te gehoorzamen. Hij is verplicht zijn atelier te verpatsen aan de collaborateur Robert Rondeau. Even hebben de Duitsers nog gevraagd of Jacques voor de fietsenfabriek wil blijven werken omdat zijn bandenmachines belangrijk zijn voor de oorlogsinspanning. Maar hij weigert. Hij moet het verdragen dat de collaborateur met zijn machines geld verdient.

Merkwaardig is echter dat, wanneer de Gestapo het huis in de Washuisstraat binnen valt, Rondeau niet verraadt dat de ouders zich hebben verstopt in een op voorhand leeggemaakte regenput. Rondeau klikt zelfs niet wanneer hij bedreigd wordt met een pistool tegen zijn hoofd.

Gelukkig zijn Gabriël, zijn broer en zijn zus ondertussen al ver weg. Dankzij de directrice van een polikliniek in de buurt, de barones Van der Elst, kunnen ze onderduiken bij de familie Demeulemeester in Brugge. De ouders vinden een onderduikadres in Jette, samen met nog enkele andere familieleden.

Jacques en zijn vrouw Basia zien er niet meteen joods uit en ze durven nog de straat op om hier en daar wat geld te verdienen of om aan voedsel te geraken. Maar in mei 1944 worden ze opgepakt door een bende Rexisten. Die houden hen enkele dagen vast. Ze worden gefolterd om te weten te komen hoe ze aan hun valse papieren zijn gekomen. Daarna ,,verkopen” de Rexisten de joden aan de Duitsers, tegen 500 frank het stuk.

jz03Maar omdat Basia zo hard geslagen is en zo erg onder het bloed zit, weigeren de Duitsers haar en sturen haar naar het joodse ziekenhuis in Elsene. Daar kan ze enkele dagen later ontsnappen. De dokter kijkt de andere kant op. Jacques wordt enkele dagen later gedeporteerd naar Auschwitz. Bij het naderen van de Sovjets op het einde van de oorlog wordt hij op transport gezet naar Buchenwald. Daar komt hij volgens het officiële doodsbericht van de kamparts om wegens ,,hartzwakte”.

Moeder Basia is op 33 jaar weduwe met drie kinderen. Bij hun thuiskomst in de Washuisstraat na de bevrijding is alles verdwenen: de meubels, de machines, de voorraad metalen, de vrachtwagen. Tussen de rommel liggen alleen nog enkele papieren en foto’s. Het leven van de Zimmermans is gebroken. Dochter Frieda gaat zo snel mogelijk naar Israël. Basia weigert haar huis te verlaten. Ze heeft het in haar hoofd gestoken dat vroeg of laat haar man toch nog naar huis zal komen. Basia en de kinderen krijgen wat toegestopt door de sociale dienst van de joodse gemeenschap. Opnieuw dankzij de barones vindt Basia werk als poetsvrouw. Ze schaamt zich daarvoor en zegt het nooit aan haar kinderen. Die zullen dat jaren later pas bij toeval te weten komen. Basia sterft in 1975. Haar jongste zoon Edouard, die zware trauma’s heeft overgehouden aan de oorlog en die altijd bij haar is blijven wonen, sterft enkele jaren later als een gebroken man.

(fragment uit een artikel van Joost Loncin)

175 jaar jodendom in België . Om de rijkdom en de diversiteit van de joodse gemeenschap in de kijker te zetten, verzamelde het Joods Museum van België in Brussel 500 exclusieve cultusobjecten, dagelijkse voorwerpen, kunstwerken, affiches, foto's, boeken enzovoort. Ze zijn allemaal te zien in de tentoonstelling '175 jaar jodendom in België'. De eerste sporen van jodendom in onze streken dateren uit de 13e eeuw, maar het historische parcours van de tentoonstelling begint veel later, in 1830. Rond die tijd is er een migratiegolf vanuit Nederland, Frankrijk en Duitsland. In 1880 volgen dan joden uit Galicië en Oost-Europa. Al die joden komen om economische redenen naar ons land en eigenlijk willen de meesten vanuit Antwerpen doorreizen naar de Verenigde Staten. Sommigen blijven hier echter hangen. Zij vormen uiteindelijk de Belgisch joodse gemeenschap en dat is er één met verschillende strekkingen. "De tentoonstelling wil ook de verscheidenheid van de verschillende joodse gemeenschappen belichten", zegt Zahava Seewald, conservatrice van het Joods Museum. "In de 19e eeuw waren de religieuze gemeenschappen belangrijk. Er waren verschillende strekkingen, zoals de sefardische en de chassidische joden. Zij hebben andere gebruiken, andere synagogen. In de 20e eeuw wordt de politieke profilering belangrijker. Binnen de joodse gemeenschap vind je alles tussen uiterst rechts en uiterst links." Zichtbaarheid en integratie Elie Aristide Astruc, groot rabbijn van België tussen 1831 en 1905 Elie Aristide Astruc, groot rabbijn van België tussen 1831 en 1905 (foto JMB) Zahava Seewald weet niet hoeveel joden er momenteel in België wonen. "Men schat ze op 40.000, maar er zijn geen precieze cijfers. Iedereen denkt dat de meeste joden in Antwerpen wonen, maar dat is niet zo. De grootste gemeenschap woont in Brussel, maar in de hoofdstad zijn er meer vrijzinnige joden en die gaan niet gekleed zoals de chassidim, de ultra-orthodoxe joden, in Antwerpen. Ze vallen dus ook niet zo op in het straatbeeld. De joden in Brussel wonen ook meer verspreid over de stad en niet in bepaalde wijken zoals in Antwerpen." "Een Antwerpse jood die je aan z'n kleren herkent is niet minder geïntegreerd in de plaatselijke gemeenschap dan een 'onzichtbare' Brusselse jood. Voor mij is integratie vooral economische integratie. Dat wil zeggen dat je de taal spreekt van het land en dat je een zekere verbondenheid voelt met de plaats waar je woont. En dat is zowel in Antwerpen als in Brussel het geval." Onderwijs en traditie De grote synagoge van Brussel - Regentschapstraat De grote synagoge van Brussel - Regentschapstraat (Foto JMB) Joodse kinderen gaan wel nog altijd naar joodse scholen, maar daar ziet Zahava Seewald geen graten in. "Het zijn specifieke scholen, dat is waar, maar ze worden gesubsidieerd door de overheid en ze volgen het leerprogramma dat ook voor Belgische scholen geldt. Ik zou het willen vergelijken met bijvoorbeeld een Freinetschool die ook anders is dan de gewone scholen in dit land." "In traditionele gemeenschappen is het belangrijk dat de kinderen ook traditionele waarden aanleren, dat ze hun eigen cultuur leren kennen. Er wordt een eigen religieus educatief pakket aangeboden, maar het gaat niet alleen over religie. Het gaat ook over ethische of filosofische waarden." In 175 jaar België hebben de joden hun tradities bewaard. "Maar", zegt Zahava Seewald, "die tradities zijn hier en daar ook aangepast. In de grote gemeenschap in Brussel is het nog altijd belangrijk om jood te zijn en het blijft belangrijk dat je bepaalde feestdagen viert, maar ze doen dat op hun eigen vrijzinnige manier." Clichés doorprikken Man en standbeeld van Felix Nussbaum Man en standbeeld van Felix Nussbaum (Foto JMB) Er leven nogal wat clichés over joden: ze zijn rijk, ze zijn gierig, ze verdienen goed als bankier of diamantair. "Op de tentoonstelling laten we zien dat niet alle joden in de bank- of diamantwereld werken. En pas op, je kan ook als arbeider in de diamantsector zitten en dan verdien je zeker niet echt veel." Over de vraag of er één aspect is dat alle joden over de hele wereld bindt, moet Zahava Seewald even nadenken. "Ik denk dat men zich joods kan voelen om verschillende redenen. Jammer genoeg is er de oorlog geweest en de shoah (de jodenvervolging) heeft een enorme stempel gedrukt op de joodse identiteit. Israël is ook een mogelijke identiteitsreferentie en ook de religie kan een binding zijn. Maar dus ik denk dat er niet één enkel aspect is dat de joden bindt." Anti-joodse gevoelens De joden tegen Europa, grafisch beeld van Arbel De joden tegen Europa, grafisch beeld van Arbel (Foto JMB) De voorbije maanden is het anti-joodse gevoel weer opgeflakkerd in Vlaanderen en een enkele keer kwam er ook geweld aan te pas. "Ja, de joodse gemeenschap is een soort van zondenbok voor de problemen van bepaalde jongeren. Dikwijls zijn dat moslimjongeren." "Voor een stuk is dat te wijten aan het conflict tussen Israëli's en Palestijnen, maar er is meer. Diegenen die zich door de joden bedreigd voelen, zijn meestal jongeren die geen werk hebben, niet geïntegreerd zijn, die geen uitzicht hebben op een toekomst. Zij zetten zich niet enkel af tegen de joden. Ik denk dat het dus een probleem is van heel België, van heel Europa. En er is dringend nood aan een open debat om tot een oplossing te komen." Aansluitend op de 175ste verjaardag van de onafhankelijkheid van België, organiseert het Joods Museum van België de expositie "175 jaar jodendom", van 23 juni 2005 tot 26 februari 2006. De expositie is opgevat als een historisch en thematisch parcours langs een grote verscheidenheid aan kunstwerken, rituele voorwerpen, getuigenissen, documenten en voorwerpen uit het dagelijkse leven. Stuk voor stuk elementen om het verleden en het heden van de joodse gemeenschap in België beter te begrijpen. rue des Minimes 21 Miniemenstraat 1000 Bruxelles| Brussel | Brussels Infos : (+32) (0)2 512 19 63 . Website : http://www.mjb-jmb.org/default.htm .

Op 16 oktober 2001, bracht H.M. Koningin Paola een bezoek aan de Centrale te Antwerpen. Ter gelegenheid daarvan, hield prof. J. Klener, voorzitter van het Consistorie, zie website http://www.jewishcom.be/pdfs/nouv_consist_14.pdf .
volgende toespraak:16 “Mevrouw, Vooreerst wil ik niet nalaten U te zeggen, dat het een uitzonderlijk eer is om U te woord te mogen staan. Mij werd gevraagd, namens de joodse gemeenschap van België, om een bondig overzicht te geven van de joodse aanwezigheid in de regio voor en na 1830; dat kan slechts erg oppervlakkig blijven. Deze eer valt mij te beurt als voorzitter van het Centraal Israëlitisch Consistorie van België en het Consistorie is het officieel lichaam dat het Belgisch jodendom vertegenwoordigt tegenover de Staat. De oudste sporen van joodse aanwezigheid gaan terug tot de 13de eeuw. Inderdaad men vindt joden in Leuven, (rond 1220), en vooral in Tienen, waar men in 1872 een grafsteen met Hebreeuws opschrift vond, daterend uit 1255-56. Ook in Brussel, Hasselt en St Truiden vindt men aanwijzingen van kleine joodse gemeenten. Zo zal Thomas van Aquino, tussen 1261 en 1267 tussenkomen om de joden in het hertogdom Brabant te laten verder leven. In feite vormen de middeleeuwen een onaangename periode voor de joden. Zo zal de Franse koning Filips de Schone, in 1306, de joodse bezittingen confisqueren en de mensen zelf uit zijn domein zetten. Een groep Franse joden vond asiel in het graafschap Henegouwen. Ze woonden onder meer te Binche, Bergen, Ath en Pont sur Sambre. Maar in 1348-1351 werden grote delen van Europa getroffen door een vernietigende pestepidemie. Al vlug deed het gerucht de ronde dat deze moordende Zwarte Dood veroorzaakt was door joden. Alle Henegouwse joden werden tussen 1349 en 1350 levend opgebrand. Nog andere valse beschuldigingen leidden in 1370 de laatste Brabantse joden naar de brandstapel. Hiermee eindigt het officieel joods verhaal tot in de 18de eeuw, hoewel er in een stad als Antwerpen in de 16de eeuw een Portugese kolonie leefde, waarvan een gedeelte waarschijnlijk van joodse origine was. In de Oostenrijkse en Franse tijd kregen een aantal joden burgerrecht, zo te Antwerpen, Brussel, Bergen en in mijn geboortestad Oostende. De algehele emancipatie van de joden werd slechts verkregen op grond van een decreet van de Assemblée Nationale Française op 27 september 1791 en deze gelijkberechtiging en de vrije uitoefening van de joodse eredienst werden op 16 oktober 1830 (vandaag honderdéénenzeventig jaar geleden) door het onafhankelijke Belgisch Nationaal Congres bevestigd. Vanaf 1830 gaan de joodse medeburgers, in volle gelijkheid, hun bijdrage leveren tot de jonge Belgische natie. Enkele voorbeelden : J. Deby, was van 1834 tot 1849, burgemeester van Laken; Jozef Oppenheim vocht mee in de Belgische onafhankelijkheidsstrijd, werd provincieraadslid van Brabant en oprichter van een belangrijke Belgische financiële instelling, de Bischoffsheims waren medestichters van Cockerill, van de Nationale Bank, richtinggevend bij de ontwikkeling van de Nationale Spoor-en Waterwegen en Jonathan Rafaël Bischoffsheim was één van de vaste raadgevers van Koning Leopold I. Sam Wiener werd een vertrouweling van Koning Leopold II. De vorst benoemde hem tot lid van de Hoge Raad voor de Onafhanklijke Kongostaat en vroeg zijn advies in verband met economische, financiële en Afrikaanse vraagstukken. Deze belangrijke functie vervulde hij tevens onder Koning Albert de 1ste. Ook in de academische wereld zijn de Belgische joden erg actief. Zo b.v. de familie Errera met de fysicus Leo Errera en zijn broer, de rechtsfilosoof Paul die tevens burgemeester van Ukkel was tussen 1911 en 1922. Zij waren de kleinkinderen van Abramo Errera, een Venitiaans patriot, die samen met een andere jood, Daniele Manin, gestreden had voor de Italiaanse onafhankelijkheid. In W.O.I vinden wij in het Belgisch leger, onder anderen, luitenant Wiener die het later zal brengen tot generaal en o.m. directeur van de Koninklijke Militaire School. Luitenant Wiener diende onder generaal Bernheim die de verdediging van het Ijzerfront organiseerde. Wat het aantal joden in ons land betreft, gezien de Belgische gastvrijheid, steeg de joodse bevolking van amper een paar honderd in 1830 tot 60-70.000 in 1940, met een joodse presentie in alle lagen van de maatschappij. Dat 1940 een charnierjaar is hoeft geen verdere verklaring, de nacht der massamoord overviel de joodse gemeenschap, en ikzelf, Mevrouw, geboren in 1939, werd als opgejaagd en ondergedoken kind buiten de maatschappij geplaatst, gescheiden van vader en moeder. Ik overleefde, maar 23.838 mannen, vrouwen en kinderen met hun dromen en verwachtingen werden tot brandend as herleid... en toch, typisch voor het jodendom is, ondanks alles, zijn veerkracht, zijn gedrevenheid en de hoop en zekerheid op een betere toekomst. Vandaag leven er in ons land zowat 40.000 joden zowel in Brussel als hier in Antwerpen. Joodse mensen nemen aktief deel aan alle aspecten van onze democratische maatschappij, dus ook aan het sociaal werk : aan het beschermen en bijstaan van minder-valieden, minder behoeden en senioren. Het model hiervoor is de Centrale en het zal U niet verbazen dat de betrekkingen tussen het Consistorie en de Centrale van Joodse Weldadigheid uitstekend zijn. Het Consistorie is fier over hetgeen hier, onder het voorzitterschap van Ridder Apfelbaum wordt geboden aan de maatschappij. Wij zijn bijgevolg, Mevrouw, een vreedzame en geweldloze gemeenschap, met onze gevoeligheden en onze onzekerheden, en wij houden van dit land. En dat dit wederzijds is, wordt ééns te meer beklemtoond door uw aanwezigheid in ons midden, vandaar aan uwe doorluchtige familie en aan Uzelf, onze heel gemeende, heel ontroerde en heel oprechte dank.” Op 

1 Een blijvende band? Vries, M 2004 (boek/tijdschr.)
2 Jodendom Ehrlich, 2004 (boek/tijdschr.)
3 Jodendom Penney, 2004 (boek/tijdschr.)
4 De Tora en het jodendom Cato, Vi 2004 (boek/tijdschr.)
5 Het einde van het jodendom Meyer, H 2003 (boek/tijdschr.)
6 Een geschiedenis van God Armstron 2003 (boek/tijdschr.)
7 Jodendom Jongenee 2003 (boek/tijdschr.)
8 Jodendom 2003 (cd-rom)
9 Jodendom Senker, 2003 (boek/tijdschr.)
10 Jodendom voor beginners Evers, L 2003 (boek/tijdschr.)
11 Sjaloom is meer dan vrede Riet, Si 2003 (boek/tijdschr.)
12 Zijn jodendom en christendom twee (on)gelijkwaardige go Heijl, B 2003 (boek/tijdschr.)
13 Duitsland en zijn joden Elon, Am 2002 (boek/tijdschr.)
14 Historische schetsen uit het Surinaamse jodendom Bye, Joh 2002 (boek/tijdschr.)
15 Gebed als brug tussen aarde en hemel Riet, Si 2001 (boek/tijdschr.)
16 Hoog tijd om op te staan Verbrugg 2001 (boek/tijdschr.)
17 De joden in Nederland anno 2000 Vries, M 2001 (boek/tijdschr.)
18 Het jodendom Heide, A 2001 (boek/tijdschr.)
19 Wat weten we over het jodendom? Fine, Do 2001 (boek/tijdschr.)
20 Een geschiedenis van God Armstron 2000 (boek/tijdschr.)

WILLEMS Gerard F. , Jezus en de Chassidim van zijn dagen . Een godsdiensthistorische ontdekking , Baarn , Ten Have , ISBN 90-259-4663-1, 1996 .

- G[ORISSEN], M., De Joden te Mechelen a/Maas OLL 1, 1946, 97-98
- BROUWERS, J., Joden te Smeermaas, in : Limburg jg.51 (1972), 97-124 . Limburg- Het Oude Land van Loon. Driemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de Federatie van Geschied- en Oudheidkundige Kringen van Limburg vzw met zetel: Hasseltse dreef 45, B-3512 Hasselt-Stevoort . Correspondentie i.v.m. abonnementen: Theo Coun Parklaan 9 B-3590 Diepenbeek Tel.: 011-32.23.98 Fax: 011-32.23.98 E-mail: theo.coun@skynet.be .
- G[ORISSEN ], M., De Joden te Mechelen a/Maas OLL 1, 1946, 97-98
- KEERSMAEKERS, F., Joden uit Antwerpen naar Limburg OLL (Het Oude Land van Loon) jg. 50 (1995), 201-208
- KRONIEK VAN EEN KLOPJACHT , (de lotgevallen van 199 joden uit Beverlo tijdens de Tweede Wereldoorlog - Marc Bertrands - 231 p. - geïllustreerd 2000) Zie
- Verantwoordelijke uitgever FORUM der Joodse Organisaties VZW Lange Herentalsestraat 60, 2018 Antwerpen Tel: 03/ 231.61.91 fax: 03/ 234.20.87 . E-mail : fjo@fjo.be .
- Consistoire Central Israelite de Belgiquie (CCIB) Comite Central des Oeuvres Juifs Belges (CCOJB) The Consistoire Central Israelite de Belgique, the official representative body of Belgian Jewry that is composed of representatives of both Orthodoxy and the secular Jewish organizations. Synagogues and Jewish organizations affiliated with the CCIB obtain state subsidies (as all officially recognized religious denominations) and their rabbis receive (modest) civil servant salaries and pensions. State-accredited Jewish schools receive subsidies (like those of other officially recognized religious denominations), and therefore charge only nominal enrollment fees. Pres.: Professor A. Georges Schnek. Rabbi Albert Guigui Sec: Monsieur Michel Laub, 2 rue Joseph Dupont, 1000. Tel: 512-21-90. Fax 512-35-78 E-mail: ccib@amyisrael.co.il The Comite Centrale des Oeuvres Juifs Belges (CCOJB) The Comite de Coordination des Organisations Juives de Belgique (CCOJB) functions more or less as the Belgian counterpart of the United Jewish Appeal: donations to it alone are tax-deductible, although one can make a donation to another Jewish organization by sending it to CCOJB and earmarking it for the particular organization: the CCOJB gets to keep a 10% overhead in this case. (A quintessentially Belgian solution.) CCOJB, 68 Avenue Ducpetiaux, B-1060 Bruxelles (St-Gilles). Tel:32-2-537-16-91 E-mail: ccojb@amysirael.co.il .

24 april 2003
Lezing: "Joods leven in Maastricht en Antwerpen"

Op donderdag 24 april a.s. zal door de Geschied- en Heemkundige Kring "Het Land van Thorn" in Zaal "Den Ingel", Schoolstraat 20, te Thorn een lezing georganiseerd worden met als onderwerp "Joods leven in Maastricht en Antwerpen". De lezing, die begint om 20.00 uur, wordt verzorgd door de heer Jacques Lemmens uit Sittard, archivaris en historicus. De inleider heeft zich de laatste vijftien jaar indringend bezig gehouden met de geschiedenis van de joden in zijn algemeenheid en van Limburg in het bijzonder. In 1988 studeerde hij af aan de universiteit van Nijmegen op de joodse gemeente Maastricht in de negentiende eeuw en dan met name onderzocht hij de druk die ervan overheidswege werd uitgeoefend om de joden te laten assimileren en bijvoorbeeld het Jiddisj af te laten zweren. De doctoraalscriptie was getiteld: "Via assimilatie naar emancipatie". De joodse gemeente Maastricht ten tijde van de Commissie tot Zaken der Israëlieten, 1817-1870’. Van zijn hand verschenen in de loop der jaren verder nog een aantal artikelen en boeken over joods leven in Limburg.

De lezing beperkt zich vanwege de beschikbare tijd tot Maastricht en Antwerpen. Maar Maastricht staat model voor de nog ruim tien andere Limburgse gemeenten waar joden hebben gewoond. Voor de pauze zal de spreker aan de hand van een vijftigtal dia’s een indruk geven van joods leven in Maastricht, met aandacht voor synagoge en joodse begraafplaats. Antwerpen komt na de pauze kort aanbod, vanwege de excursie die de Geschied- en Heemkundige Kring "Het Land van Thorn" op 16 mei a.s. naar deze stad zal voeren.

De sporen van joods leven in Limburg gaan terug tot de middeleeuwen. In Maastricht bestond al vóór 1295 een synagoge mét mikwe, gelegen in de Platea Judeorum (de Jodenstraat). Als gevolg van pogroms verdwenen de joden uit Limburg. Tussen 1350 en 1650 verbleven er vrijwel geen joden in onze huidige provincie. Als gevolg van de territoriale versnippering van "Limburg"verschilde het beleid ten aanzien van de joden van gebied tot gebied. In de Oostenrijkse delen van Limburg hield men zich streng aan het uitwijzingsplakkaat van Alva uit 1570. Dit in de Spaanse tijd geboren decreet bleef van kracht, zodat zich geen joden konden vestigen in de Opper-Gelderse steden Roermond en Venlo. Dus trokken de joden naar het Gulikse en Staatse zuiden, waar te Sittard en Heerlen de eerste joodse vestigingen in de nieuwe tijd ontstonden. Daarnaast kwamen er kleine vestigingen langs de handelsroutes tussen Rijn- en Maasland en aan de wegen langs de Maas. Maastricht hield haar poorten echter gesloten. Pas met de komst van de Fransen in 1794 werden de joden wettelijk gelijkgesteld en werden de toelatingsverboden en beperkingen opgeheven. Toen konden er joodse gemeenten ontstaan in Maastricht, Roermond en Venlo. Verder waren er reeds kleine joodse gemeenten in Eijsden, Meerssen, Vaals, Valkenburg, Gulpen, Heerlen, Beek, Sittard, Grevenbicht en Gennep. In de loop van de negentiende en twintigste eeuw ontstond er een bloeiende joodse gemeenschap in Limburg. Hieraan kwam in 1940 een einde als gevolg van de bezetting van Nederland door de nazi’s. Deze hebben ervoor gezorgd, dat het merendeel van de joden in Limburg werd vermoord. Diegenen die deze verschrikking overleefden, hoefden de eerste jaren na de oorlog niet te rekenen op steun of sympathie van de niet-joodse Nederlanders en de Nederlandse overheid. De tijd van de wederopbouw was hard en steun of sympathie kwam pas geleidelijk op gang. Slechts door enorme wilskracht was het mogelijk, dat de gedecimeerde joodse gemeenschap na de oorlog de draad weer kon oppakken. Kort was de vreugde van de bevrijding, vanwege het niet te verdringen besef van de diepe wonden die de oorlog had geslagen. Mannen, vrouwen en kinderen, soms hele families waren weggevoerd en niet teruggekeerd. Desondanks is men voortgegaan en heeft de joodse gemeente moed geput uit geloofsovertuiging en traditie. Thans wonen er in héél Limburg nog slechts honderd joden en is er nog maar één joodse gemeente. Deze gemeente houdt haar diensten in de fraai gerestaureerde synagoge in Maastricht. Nu bijna 60 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is het, dat is ook een vertrekpunt voor de spreker, de hoogste tijd om met open ogen te kijken naar de geschiedenis van deze kleine religieuze gemeenschap. Gezien het interessante onderwerp van deze lezing verwacht het bestuur van de organiserende Kring dat weer zeer velen blijk zullen geven van hun belangstelling. Zoals steeds zijn belangstellenden, ook niet-leden van de Geschied- en Heemkundige Kring "Het Land van Thorn", van harte welkom op deze vrij toegankelijke avond. met vriendelijke groeten Mathieu Kunnen

Joost Loncin Geheime routes en netwerken. Joodse kinderen op de vlucht voor de holocaust Jacky was vier. Zijn moeder liet hem achter, ergens in de Brusselse Marollen. Harteloos? Nee, het was 1943. Jacky’s moeder was joods. Ze nam de heldhaftige beslissing haar kind te redden, voor ze zelf ten onder ging in de holocaust. Vóór de Tweede Wereldoorlog woonden er 65.000 joden in ons land, van wie 4.000 in de Marollen. Maar toen kwamen het jodenregister, de jodenster, de razzia’s en Auschwitz. Joost Loncin studeerde Germaanse Filologie aan de K.U.Leuven. Hij was buitenlandredacteur bij Het Volk en is nu eindredacteur bij Het Nieuwsblad. Door Loncins oproep in de krant vond Jacky Borzykowski na zestig jaar zijn onderduikfamilie en zijn drie vriendjes terug. Er groeide verzet. Eerst van de joodse moeders, dan van buren, de armenhulp en verzetsorganisaties. Jacky kon samen met drie andere jongetjes onderduiken bij éénzelfde Brugse familie. Hij werd gered, maar zijn ouders niet. 25.000 joden uit België kwamen om in Auschwitz. We zijn daarmee nog niet in het reine. Dit boek is daarom confronterend. Geheime routes en netwerken vertelt een hallucinant reddingsverhaal op basis van ooggetuigen. Over de jodenvervolging in België. Over terreur en toeval, moed en misère. € 17,25 175 p. ISBN 90 5826 225 1 

JUDAÏSME (bron: Belgisch Israelitisch Weekblad 2005, red@biweekblad.be)
A. Israëlitische Gemeente Shomre Hadass
Secretariaat:
Terliststraat 35, 2018 Antwerpen, tel. 03 232 01 87 of 03 226 31 23
Opperrabbinaat: tel. 03 226 05 54
Rabbinaat: tel. 03 226 04 38
Synagoge Romi Goldmuntz.
Van den Nestlei 2, 2018 Antwerpen, tel. 03 230 13 64

Synagoge Bouwmeesterstraat 7, 2000 Antwerpen, tel. 03 237 26 61
Mikwa: Provinciestraat 308, 2018 Antwerpen, tel. 03 281 24 74

B. Israëlitische Orthodoxe Gemeente “Machsike-Hadass”
Secretariaat: Jacob Jacobsstraat 22, 2018 Antwerpen, tel. 03 233 55 67
Rabbinaat: Jacob Jacobsstraat 22, 2018 Antwerpen, tel. 03 232 00 21
Hoofdsynagoge (conc.) : Oostenstraat 43, 2018 Antwerpen
Mikvah: (vrouwen) Steenbokstraat 22, 2018 Antwerpen, tel. 03 239 75 87
(mannen) Oostenstraat 45, Antwerpen, tel. 03 239 75 88
Chewra Kadischa : Afd. Begrafenissen, J. Jacobstraat 22, tel. 03 233 55 67
Chewra Kadischa – Frechie Stichting: Cuperusstraat 26, tel. 03 239 21 05
C. Gemeente van de Portugese Ritus “Sephardith”
Secretariaat/Rabbinaat en Synagoge
Hovenierstraat 31, 2018 Antwerpen, tel. 03 232 53 39

D. Synagogen en Baté Midrashim

Bouwmeesterstraat, 2018 Antwerpen (S.H.)
Romi Goldmuntz, Van den Nestlei 1, 2018 Antwerpen (S.H.)
J. Jacobstraat 22, 2018 Antwerpen, tel. 03 233 55 67
Oostenstraat 43, 2018 Antwerpen, tel. 03 230 92 46
Eisenman, Oostenstraat 29, 2018 Antwerpen
Moriah, Terliststraat 35, 2018 Antwerpen
Agadouth Israël, Breughelstraat 38, 2018 Antwerpen
Misrachi, Isabellalei 65, 2018 Antwerpen
Chasidé Belz, Van Sprangenstraat 6, Van Leriusstraat 38, 2018 Antwerpen
Chasidé Ger., Antoon Van Dijckstraat 43, 2018 Antwerpen
Chasidé Tsortkow, Van Leriusstraat 37, 2018 Antwerpen, tel. 03 232 95 10
Chasidé Szatmar, J. Jacobstraat 6, 2018 Antwerpen
Chasidé Wisnitz, J. Jacobstraat 47 & Brialmontlei 16, 2018 Antwerpen
Beth Hamidrash Gitschotel, Marsstraat 50, 2600 Berchem
Beth Mordechai, Van Leriusstraat 54, 2018 Antwerpen. tel. 03 232 23 49
Chabad-Lubavitch
Bibliotheek en Studiecentrum
Brialmontlei 48, 2018 Antwerpen tel. 03 218 41 96 www.chabad.org
Bobow, Lange Leemstraat 224, 2018 Antwerpen
Sandz, Terliststraat 15, 2018 Antwerpen
Belz, Van Leriusstraat 38, 2018 Antwerpen, tel. O3 232 55 11

E. Instituten
Hoger Instituut voor Joodse Wetenschappen en Seminarie voor jongens
Steytelincklei 22, 2610 Wilrijk, tel. 03 827 23 58
Instituut voor Joodse Studies
Lezingen en taalcursussen, Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk
tel. 03 820 27 96 (www.ua.ac.be/ijs)

JODENDOM

MISJNA

- BOEKEN : vertaling, verklaring en inleiding: S. Hammelburg; uitgever: Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap; ISBN 90-71727-10-6; gebonden, 740 pagina's Prijs: € 40,00 Misjna Nasjiem Misjna . De aanduiding Misjna kan het best worden beschreven als de Mondelinge Leer. Zij geeft een interpretatie, een praktische uitwerking van de Tenach en kwam in de eerste eeuwen van onze jaartelling tot stand. De complete Misjna bestaat uit zes op onderwerp gerangschikte delen. Enkele delen werden in het Nederlands vertaald. Bij het NIK zijn de volgende uitgaven beschikbaar: Misjna Nasjiem en Msijna Baba Kamma en Baba Metsia (zie aldaar); De Misjna Seder Nasjiem (lett. vrouwen) is het derde deel van de Misjna; het bevat verhandelingen over onderwerpen die vrouwen betreffen, met name het huwelijks- en scheidingsrecht. Naast de hebreeuwse tekst en de vertaling bevat het inleidingen op elk traktaat; ook zijn uitgebreide commentaren opgenomen, zeer geschikt voor studiedoeleinden.
- BOEKEN vertaling, verklaring en inleiding: S. Hammelburg; uitgever: Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap; ISBN 90-71727-16-5; gebonden, 210 pagina's Prijs: € 22,50 Misjna Baba Kamma en Baba Metsia Misjna; De aanduiding Misjna kan het best worden beschreven als de Mondelinge Leer. Zij geeft een interpretatie, een praktische uitwerking van de Tenach en kwam in de eerste eeuwen van onze jaartelling tot stand. De complete Misjna bestaat uit zes op onderwerp gerangschikte delen. Enkele delen werden in het Nederlands vertaald. Bij het NIK zijn de volgende uitgaven beschikbaar: Misjna Nasjiem (zie aldaar) en Baba Kamma en Baba Metsia. Baba Kamma en Baba Metsia zijn de eerste twee traktaten van de Misjna Seder Nezikien, het vierde deel van de Misjna, dat zich vooral bezighoudt met Burgerlijk en Strafrecht. (Nezikien betekent schade). Beide traktaten hebben een zeer juridisch karakter. Zij zijn voorzien van een inleiding en uitgebreid commentaar.
- Misjna Séder Mo'ed . De uitgave met vertaling en commentaar van de hand van Maggied S. Hammelburg verscheen in 1939 en handelt over zaken die relatief dicht bij het dagelijks leven staan: sjabbat en jomtov. Hierdoor kent dit deel van de Misjna een grotere toegankelijkheid voor het grote publiek dan de overige delen. In 1977 werd dit deel voor het eerst door het NIK uitgegeven. Nu is er een verbeterde herdruk beschikbaar .

- VAN VOOLEN Edward , E. van Voolen, Joods leven, thuis en in de synagoge, Ten Have: Baarn , 1991

- Menachem-Av : http://www.ou.org/chagim/roshchodesh/av/av.htm .

JODENDOM - CHRISTENDOM

- BOON RUDOLF , Hebreeuws Reveil. Wat bracht christen-theologen rond 1500 in de leerschool der rabbijnen? Kok, Kampen, 1983 [ing., nagenoeg als nieuw, met afbeeldingen, met Bronvermelding en Addenda, 205 pp.]
- FLESSEMAN - VAN LEER Elly , Met de Schrift tussen kerk en Jodendom , Nijkeek , Callenbach , ISBN10: 9026608136 | ISBN13: 9789026608131 /
- POORTHUIS M , 'Tot leren uitgedaagd: Werkboek over de betekenis van het hedendaagse jodendom voor de katholieke kerk (Katholieke Raad voor Israël, Utrecht/Sint Willibrord Vereniging, 's-Hertogenbosch, 1993) ISBN 90 746 0602 4
- SMELIK K.A.D. , Hagar en Sara: de verhouding tussen Jodendom en Christendom in de eerste eeuwen, Baarn, Ten Have, 1979.
- VAN DEN BERG Martin [et al] , Uit de sjoel geklapt. Christelijke belangstelling voor joodse traditie. Een uitgave bij gelegenheid van het 23e lustrum van Excelsior Deo Iuvante , Hilversum 1986. Paperback, 222 p.

Mechilta

- Website http://en.wikipedia.org/wiki/Mechilta .

# Mechilta, der älteste halachische und hagadische Commentar zum Zweiten Buche Moses [Introduction, Text and Commentary]. Edited by Isaac Hirsch Weiss. Vienna, 1865.
# Mechilta D'Rabbi Ismael cum variis lectionibus et adnotationibus. Edited by H. S. (Saul) Horovitz and Israel A. Rabin. Frankfurt: 1928-1931. Reprint. Jerusalem: Bamberger and Wahrman, 1960.
# Mechilta de-Rabbi Simon ben Jochai [With Introduction and Notes]. Edited by David Hoffmann. Frankfurt A.M., 1905.
# Mekhilta d'Rabbi Sim'on b. Jochai: Fragments in Geniza Cairensi digessit apparatu critico, notis, profatione instrucxit. Edited by Jacob N. Epstein and Ezra Z. Melamed. Jerusalem: Mekize Nirdamim, 1956.
# Mekilta according to Rabbi Ishmael. An Analytical Translation I-II. Translated by Jacob Neusner. Atlanta: Scholars Press, 1988.
# Mekilta de-Rabbi Ishmael I-III. Edited by Jacob Z. Lauterbach. Translated by Jacob Z. Lauterbach. JPS: Philadelphia, 1933-1936. Reprint. Philadelphia: JPS, 1976.
# Sefer mekhilta d'rabbi ishmael 'al sefer shemot [with Introduction and Commentary]. Edited by Meir Friedmann (Meir Ish Shalom). Vienna: 1870. Reprint. New York: Om Publishing, 1948.