COMMENTAAR OP HET MARCUSEVANGELIE , Mc

Voor de nummering van de evangelie-onderdelen baseren we ons op de Synopsis van de eerste drie evangeliën (Leuven, Vlaamse Bijbelstichting, 1986; Turnhout, Brepols, ) van Adelbert Denaux en Marc Vervenne .

8,27 - 9,13

6,14-8,26

9,14-10,52

1,1-13

1,14-6,13

6,14-10,52

11,1-15,47

16,1-8

inleiding

vertelling

argumentatie

ontknoping

slot

donderdag, 13 november 2003, Geloof & Kerk : http://www.frieschdagblad.nl/artikel.asp?artID=15484 . Theologe in proefschrift ‘Marcus-evangelie geen biografie van Jezus’
MARION STENNEKE-VAN ‘T VERLAAT
Leiden - De evangelist Marcus heeft ons geen biografie van het leven van Jezus overgeleverd, maar zijn boodschap aan de Galilese christenen die leden onder de dreiging van vervolgingen.
Die stelling poneert de theologe en classica Nicoline van Ool-Roskam in haar proefschrift The purpose of the gospel of Mark in its historical and social context (Het oogmerk van het evangelie van Marcus in zijn historische en sociale context), dat ze vandaag verdedigt aan de Universiteit van Leiden.
Volgens Van Ool-Roskam schreef Marcus zijn evangelie in de eerste plaats om aan te tonen dat de gekruisigde Jezus geen politiek rebel was. Hij richtte zich met die boodschap tot zijn medechristenen, Jezus’ volgelingen, om hen aan te sporen vast te houden aan hun geloof in de Christus en zich te verdedigen tegen de beschuldigingen van hun Romeinse en joodse vervolgers. Dezen betichtten Jezus’ volgelingen van anti-Romeinse gezindheid en beschouwden hen als potentiële onruststokers, die uitzagen naar de stichting van een onafhankelijke joodse staat.
Jezus had echter geen politieke ambities, laat Marcus zien in zijn portret van de Messias. Hij wilde Israël niet bevrijden van de Romeinen. Zijn volgelingen vormen dus ook geen gevaar voor de publieke orde en dat moeten ze de waakzame autoriteiten kunnen aantonen, moet Marcus volgens Van Ool-Roskam gedacht hebben tijdens het schrijven van zijn evangelie.

Verhaalvorm
Voor het overbrengen van zijn boodschap koos Marcus voor de biografische verhaalvorm, omdat hij die geschikter achtte dan een betoog, denkt Van Ool-Roskam. In een biografie kon de auteur zijn argumenten namelijk beeldend en daardoor met een maximum aan overtuigingskracht naar voren brengen. De biografische vorm van zijn evangelie was echter ondergeschikt aan de boodschap van zijn verhaal, stelt de promovenda.
Ze gaat daarmee in tegen de gangbare opvatting dat Marcus simpelweg het leven van Jezus wilde beschrijven. Was dat Marcus’ doel geweest, dan zou hij zich in zijn evangelie niet zo nadrukkelijk gericht hebben tot een christelijk lezerspubliek, zoals onder meer blijkt uit het feit dat hij bepaalde voorstellingen uit de christelijke traditie bekend veronderstelt.
Een portrettering van Jezus zou hij immers ook schrijven voor niet-christenen. Was het simpelweg beschrijven van Jezus’ leven Marcus' doel geweest, dan zou hij ook niet zoveel aandacht besteed hebben aan de vervolging van Jezus’ volgelingen. Het uitgebreid beschrijven van deze ontwikkeling na Jezus’ dood past immers niet in een biografie over Hem.
De theologe bestrijdt ook de gangbare opvatting dat Marcus zijn evangelie geschreven heeft in de jaren zestig van de eerste eeuw na Christus in de stad Rome. Die opvatting is gebaseerd op een enkele bron, die we niet zonder meer als historisch betrouwbaar voor kennis over het Marcusevangelie kunnen beschouwen, aldus Van Ool-Roskam. Volgens haar duiden de toespelingen op de Romeinse machtsovername in Palestina in Marcus 12 en op de verwoesting van de tempel in Jeruzalem in Marcus 13 en 15 erop dat Marcus zijn evangelie na de val van Jeruzalem in 70 na Christus heeft geschreven.
Het optreden van een aantal Galilese vrouwen in de hoofdstukken 15 en 16 en het feit dat Marcus de geografie van Galilea, in tegenstelling tot die van andere gebieden, tot in detail lijkt te kennen, maken het waarschijnlijk dat de auteur niet in Rome, maar in Galilea aan zijn evangelie werkte, aldus Van Ool-Roskam.
Het Evangelie naar Marcus is het oudste ons overgeleverde geschrift van enige omvang dat een samenhangende beschrijving geeft van Jezus’ werkzame leven, dood en opstanding.

Duitser tracht oerevangelie Marcus opnieuw samen te stellen Geplaatst op 30/7 '05 om 9:03u Door Theo Borgermans (Bron: Domradio) BONN (RKnieuws.net) - Onder leiding van Eberhard G?ting verscheen pas het boek "Textkritik des Markusevangeliums" (uitgegeven bij LIT Verlag M?nster), waarin men het oorspronkelijke Evangelie van Marcus zo precies mogelijk tracht te reconstrueren. Tijdens de eerste periode van het christendom werden de verhalen over het leven van Jezus aanvankelijk verder verteld en pas later werden ze opgeschreven. De evangelist Marcus was de eerste die zo?n poging ondernam om een evangelie uit te werken. Maar tijdens die eerste eeuwen van het christendom bestond er nog geen boekdrukkunst, waardoor die evangelies ? meestal in de abdijen ? zorgvuldig werden overgeschreven. Maar dat gebeurde niet altijd even zorgvuldig. Zo begonnen er al snel verschillende handschriften met het Evangelie van Marcus te circuleren. Eberhard G?ting en de wetenschappers van de Universiteit van Bonn botsten bij hun zoektocht naar de oorspronkelijke tekst op liefst 5.000 verschillende handschriften. Op 150.000 punten waren er verschillen tussen al die teksten. Dat bracht de theologen ertoe om de afwijkingen geval per geval te bestuderen, om daarna voor de meeste waarschijnlijke versie te opteren. Het eindresultaat kan u naslagen in de pas verschenen "Textkritik des Markusevangeliums", die leert dat niet enkel het overschrijven van de evangelies zelf maar ook het terug samenstellen van de originele tekst echt monnikenwerk is. (tb)Duitser tracht oerevangelie Marcus opnieuw samen te stellen Geplaatst op 30/7 '05 om 9:03u Door Theo Borgermans (Bron: Domradio) BONN (RKnieuws.net) - Onder leiding van Eberhard G?ting verscheen pas het boek "Textkritik des Markusevangeliums" (uitgegeven bij LIT Verlag M?nster), waarin men het oorspronkelijke Evangelie van Marcus zo precies mogelijk tracht te reconstrueren. Tijdens de eerste periode van het christendom werden de verhalen over het leven van Jezus aanvankelijk verder verteld en pas later werden ze opgeschreven. De evangelist Marcus was de eerste die zo?n poging ondernam om een evangelie uit te werken. Maar tijdens die eerste eeuwen van het christendom bestond er nog geen boekdrukkunst, waardoor die evangelies ? meestal in de abdijen ? zorgvuldig werden overgeschreven. Maar dat gebeurde niet altijd even zorgvuldig. Zo begonnen er al snel verschillende handschriften met het Evangelie van Marcus te circuleren. Eberhard G?ting en de wetenschappers van de Universiteit van Bonn botsten bij hun zoektocht naar de oorspronkelijke tekst op liefst 5.000 verschillende handschriften. Op 150.000 punten waren er verschillen tussen al die teksten. Dat bracht de theologen ertoe om de afwijkingen geval per geval te bestuderen, om daarna voor de meeste waarschijnlijke versie te opteren. Het eindresultaat kan u naslagen in de pas verschenen "Textkritik des Markusevangeliums", die leert dat niet enkel het overschrijven van de evangelies zelf maar ook het terug samenstellen van de originele tekst echt monnikenwerk is. (tb)

Het Marcusevangelie telt 16 hoofdstukken. Van de 662 verzen in het evangelie heeft Marcus er 406 gemeen met zowel het Matteüsevangelie als het Lucasevangelie, 145 met Matteüs, 60 met Lucas, terwijl er slechts 51 alleen in Marcus voorkomen.
Op 11 242 woorden zijn er slechts 1345 verschillende.

Volgens Benoït Standaert bestaat het Marcusevangelie uit een voorwoord (Mc 1,1-13), het verhaal (Mc 1,14-15,47) en een nawoord (Mc 16,1-8).
Het verhaal bestaat uit drie grote delen:
het eerste deel is ‘het verhalend gedeelte’ (Mc 1,15-6,13);
het tweede deel is het argumenterend gedeelte (Mc 6,14-10,52);
het derde deel is de ontknoping (Mc 11,1-15,47).

Het voorwoord (Mc 1,1-13) beschrijft het optreden van Johannes de Doper.
Deze figuur duikt regelmatig in het evangelie op. Hij is voorloper van Jezus, niet alleen wat de boodschap, maar ook wat het levenslot (overlevering, dood) betreft.
Op het voorwoord zullen we niet uitdrukkelijk ingaan.

Uit het eerste deel (Mc 1,15-6,13) gaan we nader in op volgende perikopen:
- genezing van een melaatse (Mc 1,40-45);
- genezing van een verdorde hand op sabbat (Mc 3,1-6);
- gelijkenis van het mostaardzaad (Mc 4,30-32).
Uit het tweede deel (Mc 6,14-10,52) gaan we nader in op :
- het verhaal van de belijdenis van Petrus (Mc 8,27-30).
Uit het derde deel (Mc 11,1-15,47) gaan we nader in op:
- Waakzaamheid bij afwezigheid van de Heer (Mc 13,33-37);
- Naar de hogepriester (Mc 14,53-54) + Jezus voor het Sanhedrin (Mc 14,55-64); Naar Pilatus (Mc 15,1) + Jezus vóór Pilatus (Mc 15,2-5).
Tenslotte bekijken we het verhaal van de vrouwen als getuigen van Jezus'verrijzenis (Mc 16,1-8).

We schenken dus aandacht aan een 7-tal verhalen. We trachten deze te situeren in het geheel en gaan dieper in op elk van deze verhalen.

Het overzicht van Benoît Standaert, Marcus, geweld en genade, blz. 30 :
Proloog 1,1-13 Johannes en Jezus
Deel I : Voorstelling van Jezus,
1,14-20 Jezus en de leerlingen (a)
1,21-39 : een eerste volle dag
2,1 - 3,6 vijf twistgesprekken
3,7-19 : Jezus en de leerlingen (b)
(eventueel 4,1-34, de parabelrede)
6,1-13 : Jezus en de leerlingen (c )
(a,b,c vormen de omlijsting van Deel I )
Deel II : Kennis en Navolging van Jezus
6, 14-16.17-29 inleiding: Wie is Jezus? Het einde van de Doper
6,30-52; 8,1-20 1. de broodsectie
8,27-9,13 2. het centrum
(9,30-50) 10,1-45 3. de sectie van de weg
10,46-52 slot: Bartimeüs
Deel III : Jeruzalem: de ontknoping van de handeling
11,1-11 inleiding: intrede in de Stad
11,12 - 12,12 twistgesprekken in de Tempel
12,38-44 slot: het penningske van de weduwe
(eventueel: 13, 1-37: redevoering over het einde)
14,1 - 15,47 het Passieverhaal
Epiloog 16,1-8 ‘Hij is verrezen’

We hebben geheugensteuntjes nodig om onze weg te vinden:
- Mc 1 : de eerste dag in Kafarnaüm
- Mc 2 : twistgesprekken
- Mc 3 : roeping van de twaalf
- Mc 4 : parabelrede
- Mc 8,27-30 : belijdenis van Petrus
- Mc 8-10 : lijdensvoorspellingen – onbegrip – oproep tot navolging
- Mc 11 : in Jeruzalem
- Mc 13 : eschatologische rede
- Mc 14-15 : lijdensverhaal
- Mc 16 : open grafverhaal

Mc. 4,3—8. De zaaier.
Mc 4,21-23 : de lamp
Mc 4,24-25 : de maat
Mc 4,26—29: De geduldige landman
Mc. 4,30—32 Het mosterdzaad
Mc. 12,1—11 De misdadige wijnbouwers
Mc. 13,28 De ontspruitende vijgeboom
Mc. 13,33—37 De deurbewaarder

Samenvattingen van genezingen
Duiveluitdrijvingen
Lamme
Melaatse
Man met verdorde hand
Blinde
Doofstomme

24. Jezus leert en geneest - Mc 1,21 - 54. Slot van de bergrede - Mc 1,22 - 55. Uitdrijving van een demon - Mc 1,23-28

21. En ze traden binnen in Kafarnaüm. En terstond op de sabbat ging hij binnen in de synagoge (en) leerde.
22. En ze waren verbouwereerd van zijn leer; hij leerde hen immers als iemand die macht heeft en niet als de schriftgeleerden.
23. En terstond was in hun synagoge een man met een onreine geest en hij schreeuwde het uit,
24. zeggend: "Wat is er tussen ons en u, Jezus de Nazarener? Komt u om ons te vernietigen? Ik weet wie u bent, de heilige van God!"
25. En Jezus berispte hem, zeggend: "Wees stil en ga van hem uit".
26. En de onreine geest sleurde hem heen en weer en riep met luide stem (en) ging van hem uit.
27. En allen waren verbijsterd zodat ze met elkaar redetwistten, zeggend: Wat is dit? Een nieuwe leer met macht en aan onreine geesten gebiedt hij, en ze gehoorzamen hem.
28. En terstond ging zijn roep overal uit door de hele omgeving van Galilea.

1.Ofschoon Mc 1,1-45 een succesverhaal lijkt, speelt het drama op de achtergrond: Mc 1,14 : na de overlevering van Johannes de Doper. Mc 1,22 : niet zoals de schriftgeleerden. Enkele schriftgeleerden duiken op in Mc 2,6 en in Mc 3,6 smeedden Farizeeën en Herodianen het plan om Jezus uit de weg te ruimen.

2. Er zijn twee soorten teksten bij Marcus: kai (en)-teksten en de (echter)-teksten. Kai (en). Nevenschikkend voegwoord. In 555 verzen bij Marcus. De (echter). Partikel. In 149 verzen bij Marcus. Zouden de kai-teksten meer getuigen van een mondelinge traditie en de de-teksten van een schriftelijke traditie? Het gebruik van deze woorden heeft de versindeler sterk beïnvloed.

3. Om iemand te citeren laat de evangelist een vorm van het werkwoord legô (zeggen) voorfagaan. Vaak is het een deelwoord nominatief : legôn (zeggende).

4. Het Marcusevangelie is een evangelie van onderweg-zijn.
a.Het begint bij Mc 1, 2 en het gaat voort in Mc 16,7. De tegenwoordige tijd wordt vaak gebruikt : In 6 verzen erchontai (zij gaan): Jezus en zijn leerlingen + voorzetsel eis (naar) + plaatsbepaling : (1) Mc 5,38 (2) Mc 8,22 (3) Mc 10,46 (4) Mc 11,15 (5) Mc 11,27 (6) Mc 14,32. In Mc 1,21 : eisporeuontai eis Kafarnaoum : zij begeven zich op weg naar Kafarnaüm. Mc 16,2 : erchontai epi to mnèmeion (zij gaan naar het graf).
b. Het gebruik van het werkwoord poreuomai (zich op weg begeven) en samenstellingen.
c. Het gebruik van het woordje hodos (weg); de weg bereiden; Jezus volgen op de weg, enz.
d. Mc 1,3. “Maakt de paden recht (eutheias). euthus (tijd: onmiddellijk, dadelijk, terstond; plaats : rechtstreeks, direct, zonder omwegen). In 40 verzen bij Marcus.

5. Ofwel gaat Jezus naar plaatsen waar het volk verzameld is (sunagôgè : synagoge; de tempel) ofwel verzamelt ‘het volk’ zich rond Jezus.
Jezus is in de synagoge in Mc 1,21-28, in Mc 3,1-6 en in Mc 6,1-2. Jezus is in de tempel in Mc 11,17

6. De activiteit van Jezus wordt geschetst onder zijn tweevoudig aspect : woord-activiteit en daad-activiteit. De woord-activiteit kan bestaan uit onderricht geven (didaskô) of getuigen (kèrussô). De daad-activiteit bestaat uit zieken genezen en het uitgooien van duivels of onzuivere geesten.
7. De leeractiviteit van Jezus en de reactie van het ‘volk’ wordt vaak op gelijke wijze weergegeven: (1) Mc 1,21-22 . (2) Mc 6,2 .

8. De verhalen met een onreine geest :
55. Uitdrijving van een demon : Mc 1,23-28 - Lc 4,33-37 –
118. De Beëlzebubcontroverse : Mc 3,22-27 - Mt 12,24-30 - Lc 11,15-23
143. Twee bezetenen van Gadara van de demonen bevrijd : Mt 8,28-34 - Mc 5,1-20 –
170. Genezing van een bezeten kind : Mc 9,14-29 - Mt 17,14-21 - Lc 9,37-43a –
Voeg erbij : 142. Het bedaren van de storm : Mc 4,35-41 - Mt 8,23-27 - Lc 8,22-25 -

9. Eén van de kenmerken van het Marcusevangelie is het spreekverbod of het zwijggebod. Het hangt samen met het opzoeken van veiliger plaatsen bij opdringend gevaar, het spreken in parabels, het voluit spreken in de kring van zijn leerlingen, het onbegrip van de leerlingen.
Het is opvallend dat de onzuivere geest Jezus kent. Die kennis kan de mens met een onzuivere geest misbruiken. Het optreden van Jezus vormt de confrontatie tussen Jezus, die de heilige geest heeft ontvangen, en de diabolos (tegenwerper, tegenstander, duivel), beproever, Beëlzebub, demon.
Er is kwaad in de wereld, in de mens. De mens wordt als ’t ware bezeten door een kwade geest. Jezus vernietigt niet de kwade geest, noch veroordeelt de mens. Jezus bevrijdt de mens van de bezetenheid door de kwade geest.

10. Vaak reageert de menigte op een optreden van Jezus. Het is een reactie van verbazing, verstomming, vrees en angst. De vraag welt op : wat gebeurt er? Wie is deze persoon?

Genezing van een melaatse (Mc 1,40-45)

40. En een melaatse kwam tot hem, hem smekend (en knielend) en hem zeggend: "Als u wilt, kunt u me reinigen".
41. En hij kreeg medelijden, strekte zijn hand uit (en) raakte aan en zei hem : “Ik wil, word rein".
42. En terstond ging de melaatsheid van hem heen en hij werd gereinigd.
43. En hij snauwde hem aan (en) zond hem terstond weg.
44. en hij zei hem: Zie dat je aan niemand iets zegt, maar ga heen, toon jezelf aan de priester en breng voor je reiniging aan wat Mozes verordend heeft tot getuigenis voor hen.
45. Hij echter ging weg (en) begon ijverig te verkondigen en het woord bekend te maken zodat hij niet meer openbaar in een stad kon binnengaan, maar hij was buiten op woeste plaatsen. En ze kwamen van overal naar hem.

[40] Er kwam iemand naar hem toe die aan huidvraat leed; hij smeekte hem om hulp en zei, terwijl hij op zijn knieën viel: ‘Als u wilt, kunt u mij rein maken.’
[41] Jezus kreeg medelijden, stak zijn hand uit, raakte hem aan en zei: ‘Ik wil het, word rein.’
[42] En meteen verdween zijn huidvraat en hij was rein.
[43] Jezus stuurde hem weg met de ernstige waarschuwing:
[44] ‘Denk erom dat u tegen niemand iets zegt, maar ga u aan de priester laten zien en breng het reinigingsoffer dat Mozes heeft voorgeschreven, als getuigenis voor de mensen.’
[45] Maar toen de man vertrokken was, ging hij overal breeduit rondvertellen wat er gebeurd was, met als gevolg dat Jezus niet langer openlijk in een stad kon verschijnen, maar op eenzame plaatsen buiten de steden moest blijven. Toch bleven de mensen van alle kanten naar hem toe komen.

Enkele bemerkingen wat de taal van deze perikope betreft en de vertalingen
1. De Marcustekst telt 6 verzen. Van de 6 verzen beginnen 5 verzen met kai (en) en 1 met de (echter) op de tweede plaats, zie de vertaling van Denaux-Vervenne. Andere vertalingen laten meestal het “en” bij het begin van een vers weg. Het is nochtans eigen aan het mondeling vertellen: en… en… en…
2. Wanneer iemand geciteerd wordt, wordt dat citaat meestal ingeleid door een vorm van het werkwoord zeggen (legô).
3. In Mc 1,40-45 worden verschillende werkwoordtijden door elkaar gebruikt: tegenwoordige tijd, onvoltooid verleden tijd, voltooid verleden tijd. De vertalingen geven een onvoltooid verleden tijd.
4. In Mc 1,40-45 staan 7 deelwoorden; 2 tegenwoordig, 5 verleden deelwoord. Het zijn ondergeschikte deelwoordzinnen bij het onderwerp van de hoofdzin. De vertaling Denaux-Vervenne vertaalt de ene keer met deelwoorden, andere keren met nevenschikkende zinnen. De NBV gebruikt geen deelwoordzinnen.
5. In Mc 1,40-45 wordt geen enkele keer Jezus genoemd.

1. Het eerste deel bestaat uit 3 secties; 1ste sectie : Mc 1,14-3,19 (verhaalstof), 2de sectie : Mc 3,23-29 en Mc 4,1-34 (redevoering), 3de sectie : Mc 4,35-6,34 (verhaalstof). De 1ste sectie bestaat uit twee samenvattende paragraafjes over Jezus en zijn leerlingen (Mc 1,14-20 en Mc 3,7-19). Mc 1,21-39 schetst de eerste dag van Jezus’optreden. Mc 1,40-45 is een intermezzo, een overgangsverhaal.
2. De wonderverhaal heeft een bepaalde structuur
a. De toestand van een zieke
b. Het beroep van de zieke op de genezer
c. Het woord en / of het gebaar van de genezer
d. De genezing en de reactie van de genezene
e. Reactie van de omstaanders
3. Omwille van de besmettelijkheid van de melaatsheid moesten de melaatsen buiten de stad wonen en moesten zij hun nabijheid aankondigen zodat gezonde mensen zich in veiligheid konden brengen. In het verhaal van Mc 1,40-45 komt een melaatse naar Jezus toe. Jezus raakte hem aan. Normalerwijze mag je verwachten dat het aanraken van een melaatse de besmettelijkheid aan de gezonde zou doorgeven. In dit verhaal is het omgekeerd. De gezonde Jezus wordt niet besmet; integendeel, hij geneest de melaatse. Het effect ervan is dat de melaatse er zodanig over vertelt in de stad dat Jezus niet meer openbaar in de stad kan komen. Jezus verkiest op eenzame plaatsen te verblijven - wellicht ook plaatsen waar de melaatsen verblijven. Van overal komen ze dan naar Jezus toe.
4. Wat een evolutie in Mc 1,21-45 ! Op sabbat. Mc 1,21-28 speelt zich af in de synagoge van Kafarnaüm, Mc 1,29-31 in het huis van de schoonmoeder van Petrus, ’s Avonds na de sabbat. Mc 1,32-34 aan de deur van het huis van de schoonmoeder van Petrus. ’s Anderendaags ’s morgens na de sabbat. In Mc 1,35-38 is Jezus naar een eenzame plek gegaan om te bidden. De leerlingen zoeken hem op, maar Jezus zegt hen dat hij naar elders naar de steden en dorpen moet gaan. In Mc 1,39 gaat hij dan naar de synagogen in heel Galilea. In Mc 1,45 komen de mensen zelf van overal naar hem toe en wel op een eenzame plaats. En wellicht was de melaatse de eerste persoon die op Jezus toekwam op een eenzame plaats.
5. Het Marcusevangelie wordt wel eens het evangelie van de weg genoemd. Terecht.
a. Tegenwoordige tijd van het werkwoord erchomai (gaan); Jezus en zijn leerlingen gaan naar een bepaalde plaats, of iemand of sommigen gaat / gaan naar Jezus.
b. Het gebruik van het werkwoord poreuomai (zich op weg begeven) en samenstellingen.
c. Het gebruik van het woordje hodos (weg); de weg bereiden; Jezus volgen op de weg, enz.
d. Mc 1,3. “Maakt de paden recht (eutheias). euthus (tijd: onmiddellijk, dadelijk, terstond; plaats : rechtstreeks, direct, zonder omwegen). In 40 verzen bij Marcus.
6. Jezus verbiedt de melaatse hem kenbaar te maken. Het maakt deel uit van wat men noemt het “Messiasgeheim”.
a. het verbod (vooral aan personen uit wie een onreine geest is uitgedreven)
b. het vertellen van parabels
c. Jezus gaat met zijn leerlingen in afzondering (weg van de menigte) of naar huis, waar de leerlingen hem vragen stellen over wat aan de menigte in bedekte bewoordingen werd verteld.
Zie Mc 1,44. Mc 3,12. Mc 5,43. Mc 7,36. Mc 8,30. Mc 9,9.
7. Mc 1,45. “Hij begon te verkondigen…” . Deze vorm komt ook nog in Mc 5,20 voor. Jezus was naar het land van de Gerasenen overgestoken en had een duivelbezetene genezen. Met beide teksten hebben we een duo: een jood en een heiden die over Jezus getuigen. Die koppeling (joden en heidenen) vinden we veelvuldig in het Marcusevangelie.

Genezing van een verdorde hand op sabbat (Mc 3,1-6)

1. En hij kwam weer binnen in de synagoge. En er was daar een man die de hand verdord had.
2. en ze sloegen hem gade of hij hem op de sabbat zou genezen opdat ze hem zouden (kunnen) aanklagen
3. En hij zei aan de man die de verdorde hand had: "Sta op in het midden."
4. En hij zei hun : "Is het toegestaan om op de sabbat iets goeds te doen veeleer dan kwaad te doen een leven te redden veeleer dan te doden?" Zij echter zwegen.
5. En hij keek rond naar hen, met toorn, bedroefd over de verblinding van hun hart (en) zei aan die mens: "Strek je hand uit". En hij strekte die uit en zijn hand werd hersteld.
6. En de Farizeeën gingen terstond weg met de Herodianen (en) troffen een besluit tegen hem hoe ze hem zouden ombrengen.

1 Weer gaat hij de synagoge binnen. Er is daar een mens wiens rechterhand is uitgedroogd;
2 en ze hielden hem al in de gaten of hij hem op een van de sabbatten zou genezen, zodat zij hem konden aanklagen.
3 Hij zegt tot de mens met de dorre hand: waak op, naar het midden hier!
4 En hij zegt tot hen: mag dat, op een van de sabbatten goed doen? of kwaad doen!– een levende ziel redden of doden? Maar zij zwijgen.
5 Met toorn kijkt hij hen in het rond aan, bedroefd over de verharding van hun hart, en zegt tot die mens: strek je hand uit! Als hij hem uitstrekt herstelt zijn hand zich helemaal;
6 toen de farizeeërs buiten zijn gekomen hebben ze meteen zich met de herodianen over hem beraden hoe ze hem zouden kunnen ombrengen.

Enkele bemerkingen wat de taal van deze perikope betreft en de vertalingen
1. De indeler van de verzen heeft zich hoofdzakelijk laten leiden door de wisseling van de personages of door de wisseling van de bestemmeling bij eenzelfde personage. Uitzondering hierop vormen de twee nevenschikkende zinnen (Mc 3,5c) waar de gehandicapte uitvoert wat Jezus gebiedt en genezen wordt. Ook de voorstelling van de man in Mc 3,1b gaf geen aanleiding tot een nieuw vers. Zo werd de versindeling bepaald door de twee actoren : Jezus en zijn tegenstanders. Ook de reactie van de tegenstanders in Mc 3,4c gaf geen aanleiding tot een nieuw vers. Het valt echter op dat hier het zachte partikel de (echter) wordt gebruikt en in alle andere gevallen het nevenschikkend voegwoord kai (en) nl. 9X telkens als verbindend voegwoord van een nevenschikkende zin. Van deze 9 gevallen staan er 6 bij het begin van een vers. Het verhaal zou in 10 scènes kunnen verdeeld worden. De Naardense vertaling behoudt soms het nevenschikkend voegwoord en (3X).
2. In Mc 3,1-6 worden verschillende werkwoordtijden gebruikt. Denaux-Vervenne gebruiken meestal de onvoltooid verleden tijd, de Naardense vertaling de tegenwoordige tijd (voor de Farizeeën valt hier wel de verleden tijd op).
3. Ook in dit verhaal wordt geen enkele maal Jezus genoemd.

Naar inhoud
1. Mc 3,1-6 behoort tot de 1ste sectie : Mc 1,14-3,19 (verhaalstof) van het eerste deel. Mc 2,1-3,6 is een verhaaleenheid met een reeks van 5 twistgesprekken. De spanning tussen de tegenstanders van Jezus en Jezus zelf wordt per perikope opgevoerd: (1) Mc 2,1-12 : enkele schriftgeleerden – in zichzelf (2) Mc 2,13-17 : de schriftgeleerden van de Farizeeën – tot de leerlingen van Jezus (3) Mc 2,18-22 : de leerlingen van Johannes de Doper en de Farizeeën – tot Jezus : “Waarom vasten de leerlingen van Johannes de Doper en de leerlingen van de Farizeeën wel en uw leerlingen niet?”. (5) Mc 3,1-6: Jezus tot de Farizeeën.
2. In de 5 verhalen van Mc 2,1-3,6 is een twistgesprek verwerkt in een ander verhaal. Mc 2,1-3,6 worden omsloten door een wonderverhaal; het verhaal van de lamme (Mc 2,1-12) en het verhaal van de man met de verdorde hand (Mc 3,1-6).
3. De Farizeeën worden gezien als de tegenstanders van Jezus. We dienen de nodige voorzichtigheid aan de dag te leggen. Marcus beschouwt sommige Farizeeën als tegenstanders om heel concrete redenen. Farisaioi (Farizeeën). In 8 verzen bij Marcus, Mc 2,18 . (1) 'Waarom de leerlingen van Johannes en de leerlingen van de Farizeeën vasten, zijn leerlingen echter niet vasten.' Het is een vraag zonder het gebruik van het werkwoord eperôtaô (vragen). (2) Mc 2,24 (3) Mc 3,6 (6) Mc 7,5 - Mc 7,1-13 - : 'En vragen hem de Farizeeën en de schriftgeleerden : Waarom niet wandelen jouw leerlingen volgens de overlevering van de oudsten maar met profane handen zij eten het brood.' Nog vermelding van de Farizeeën in (4) Mc 7,1 en (5) In Mc 3,6 nemen de Farizeeën samen met de Herodianen het besluit om Jezus om te brengen. Bij de veroordeling van Jezus in Mc 15,1 is er van hen geen sprake; zij maken geen deel uit van het hoogste geestelijke gezag, maar zij hebben wel de aanzet gegeven om Jezus voor het geestelijke en wereldlijke gezag ter dood te laten veroordelen. Door het woordgebruik tussen Mc 3,1-6 en Mc 15,1 - Mc 15,2-5 nl. katègoreô (tegen iemand iets inbrengen; iemand van iets beschuldigen) en sumboulion (het besluit) om Jezus ter dood te veroordelen is het verband tussen beide pericopen duidelijk.
4. De Farizeeën zijn blijkbaar goed op de hoogte hoe ze iemand uit de weg kunnen ruimen. Ze sluiten onmiddellijk een pact met de Herodianen. Wellicht hebben ze ervaring; misschien zijn zij het die Johannes de Doper in handen van Herodes hebben gespeeld. In Mc 12,13 zenden de hogepriesters en de schriftgeleerden enkele Farizeeën en Herodianen naar Jezus om hem te strikken met een uitspraak. Zij nemen het initiatief. In Mc 3,1-6 schaduwen de Farizeeën nog Jezus. In Mc 12,13 staan beide groepen (Farizeeën en Herodianen) in dienst van de hogepriesters en de schriftgeleerden. En de vraag is listig, want een verkeerd woord in één van de richtingen kan een aanklacht veroorzaken. In Mc 12,13 is er voor het laatst sprake van Farizeeën.Mc 7,3. (7) In Mc 8,11 - Mc 8,11-13 - en (8) Mc 10,2 - Mc 10,2-12 - stellen de Farizeeën vragen om hem uit te testen (peirazontes auton : hem uittestend): een teken uit de hemel en echtscheiding. In (2) Mc 2,24 - Mc 2,23-28 - stellen de Farizeeën de vraag 'waarom doen zij op sabbat wat niet is toegelaten'. In (3) Mc 3,6 - Mc 3,1-6 - besluiten de Farizeeën om Jezus te doden omdat hij op sabbat doet wat niet is toegelaten.
5. De dreiging doet Jezus wijken. Het is een thema in de eerste helft van het Marcusevangelie. (1) Mc 1,14 Na de overlevering van Johannes de Doper : “Nadat Johannes gevangen was genomen, ging Jezus naar Galilea”. (2) Mc 3,7 : “Jezus week met zijn leerlingen uit naar het meer”. (3) Mc 6,32 Na de door van Johannes de Doper : “en zij ging weg - vertrokken - per boot naar een eenzame plaats in afzondering”. (4) Mc 7,24 Na een tweede confrontatie van Jezus met de Farizeeën over het eten met ongewassen handen : “Hij ging weg en vertrok naar de omgeving van Tyrus. Daar nam hij zijn intrek in een huis”. Het is pas na de belijdenis van Petrus (Mc 8,27-30) dat Jezus besluit om naar Jeruzalem te gaan.
6. De Sabbat als inzet van de tegenstelling tussen Jezus en de Farizeeën. Zie Mc 1,21-28.
Het aren plukken (Mc 2,23-28). Optreden te Nazaret (Mc 6,1-6). De 8ste dag is de dag van de verrijzenis.

Gelijkenis van het mosterdzaad (Mc 4,30-32)

30 En hij zei: “Hoe zullen we het Rijk Gods (ergens mee) vergelijken of in welke gelijkenis het voorstellen ?
31 (Het is) als een mosterdzaad, dat wanneer het gezaaid wordt in de aarde, het kleinste is van alle zaden op aarde
32 maar wanneer bet gezaaid wordt, komt het op en bet wordt groter dan alle gewassen en het maakt grote takken, zodat in zijn schaduw de vogels des hemels kunnen nestelen.

[30] Ook zei Hij: ‘Waarmee zullen we het koninkrijk van God vergelijken, of met welke gelijkenis geven we het weer?
[31] Het is als een mosterdzaadje dat in de aarde gezaaid wordt. Het is het kleinste van alle zaden op aarde,
[32] maar als het gezaaid is, komt het op en wordt het groter dan alle andere struiken en het krijgt grote takken, zodat de vogels van de hemel in zijn schaduw kunnen nestelen.’

Uitleg

1. De drie secties van het eerste deel (Mc 1,14-6,13) worden omlijst door drie aparte eenheden, die elk uit een tweeluik bestaan. De eerste sectie (Mc 1,14-3,19) bestaat uit een aparte eenheid (Mc 1,14-20), een eerste eenheid (Mc 1,21-39), een overgangsverhaal (Mc 1,40-45), een tweede eenheid – twistgesprekken – (Mc 2,1-3,6) en een aparte eenheid (Mc 3,7-19). De tweede sectie (Mc 3,20-5,43) bestaat uit een eerste gedeelte met de komst van de familie en de Farizeeën (Mc 3,20-35), het tweede gedeelte dat bestaat uit de parabelrede (Mc 4,1-34), een overgangsverhaal (Mc 4,35-41) en het derde gedeelte met drie genezingsverhalen (Mc 5,1-34).
2. Om over God en het hierna te spreken maken we gebruik van beelden, beeldverhalen, gelijkenissen. Het zijn beelden uit ons dagelijks leven, dagelijkse realiteit. Het is een poging om iets over God te zeggen. Het houdt tevens in dat wat we over God zeggen, niet helemaal opgaat. Wat we zeggen, is slechts benadering.
3. Parabels zijn beeldverhalen. Er zijn overeenkomsten( para –bolè) tussen het verhaal en de bedoelde realiteit. Sommige parabels willen iets vertellen over het koninkrijk van God, over de werking van God in deze wereld.
4. De parabelrede van Marcus bestaat uit 5 parabels : de zaaier (Mc 4,3-9.13-20), de lamp (Mc 4,21-23), de maat (Mc 4,24-25), het zelfkiemend zaad (Mc 4,26-29) en het mosterdzaadje (Mc 4,30-32).
5. Het vertellen van parabels behoort tot één van de kenmerken van het “Messiasgeheim”. Marcus hanteert een procédé dat hier en elders voorkomt : weggaan van de menigte – naar huis gaan of zich afzonderen – vragen naar uitleg. Dit procédé vinden we in Mc 4, maar ook linken tussen het volk (ochlos) (Mc 7,14), huis (oikos) (Mc 7,17) en vanaf hier (ekeithen) (Mc 7,24). Zie ook linken tussen menigte (ochlos Mc 9,25) , huis (oikon Mc 9,28) en vanaf hier (kakeithen Mc 9,30) . In het huis of de afzondering stellen de leerlingen dan vragen (Mc 4,11, Mc 7,17 . Mc 9,11 , Mc 9,28 , Mc 10,10) waaruit dan Jezus hun onbegrip vaststelt en dan verdere uitleg geeft.
6. Jezus’optreden heeft iets paradoxaal; enerzijds wil hij leren en verkondigen, anderzijds wil hij geen ruchtbaarheid en is hij voorzichtig.
We hebben reeds iets verteld over het wijken van Jezus. Hij week misschien om zijn boodschap veilig te stellen.
Wat de joden-christenen meemaken aan innerlijke verscheurdheid, herkennen ze wellicht in wat Jezus en Johannes de Doper is overkomen nl. de dreiging om door familie, vrienden of bekenden overgeleverd te worden aan de geestelijke en wereldlijke overheden. Mc 3 staat vol dreiging. De Farizeeën en de Herodianen besluiten Jezus om te brengen. Judas Iskarioth wordt vermeld als degene die hem overleverde en familieverwanten komen om zich van hem meester te maken omdat ze van mening zijn dat hij buiten zijn zinnen is of door de duivel bezeten.
Het thema van het overleveren is veelvuldig vermeld.
7. In beperkte kring spreekt Jezus wel voluit. Maar het heeft iets dramatisch. Want juist uit die kring komt Judas die Jezus zal overleveren. De beperkte groep van leerlingen krijgen evenwel de kans Jezus en zijn boodschap beter te leren kennen.
8. Mc 1,15 : hét moment is aangebroken en het koninkrijk van God is nabij. Wellicht mogen we het koninkrijk van God niet al te bovenaards opvatten. Het gaat om het koninkrijk van God nu en hier. Jezus verkondigt het. Daarenboven wordt het koninkrijk gerealiseerd door de wijze waarop de joods-christelijke gemeenschappen Jezus’boodschap beleven.

Belijdenis van Petrus (Mc 8,27-30)

27 En Jezus ging uit, en zijn leerlingen naar de dorpen van Caesarea van Filippus en onderweg ondervroeg hij zijn leerlingen, hun zeggend “Wie zeggen de mensen dat ik ben?”
28 Zij nu zeiden hem, zeggend: “Johannes de Doper, en anderen Elia, nog anderen: één van de profeten.
29 En hijzelf ondervroeg hun: Jullie echter, wie zeggen jullie dat ik ben? Petrus antwoordde (en) zei hem U bent de Christus.
30 En hij berispte hen dat ze aan niemand iets zouden zeggen omtrent hem.

27 Jezus trok nu met zijn leerlingen naar de dorpen rond Caesarea van Filippus.
Onderweg stelde Hij aan zijn leerlingen de vraag: "Wie zeggen de mensen dat Ik ben?"
28 Zij antwoordden Hem: "Johannes de Doper; anderen zeggen Elia en weer anderen, dat Gij een van de profeten zijt."
29 Daarop stelde Hij hun de vraag: "Maar gij, wie zegt gij dat Ik ben?"
Petrus antwoordde: "Gij zijt de Christus."
30 Maar Hij verbood hun nadrukkelijk iemand hierover te spreken.

1. Volgens Benoît Standaert bestaat het marcusevangelie uit 5 delen : (1) inleiding (Mc 1,1-13) (2) het eerste deel (Mc 1,14-6,13) van het centraal gedeelte (Mc 1,14-15,47) (3) het tweede deel (Mc 6,14-10,52) van het centraal gedeelte (Mc 1,14-15,47) (4) het derde deel (Mc 11,1-15,47) van het centraal gedeelte (Mc 1,14-15,47) (5) slot (Mc 16,1-8). Volgens Benoît Standaert bestaat (3) het tweede deel (Mc 6,14-10,52) van het centraal gedeelte (Mc 1,14-15,47) uit volgende onderdelen : (3.1) een inleiding (Mc 6,14-16) (3.2) een uitweiding (Mc 6,17-29) (3.3) de eerste sectie : A (Mc 6,30-8,21) (3.4) een overgangsverhaal (Mc 8,22-26) (3.5) de tweede sectie : B (Mc 8,27-9,13) (3.6) een overgangsverhaal (Mc 9,14-29) (3.7) de derde sectie : C (Mc 9,30-10,45) (3.8) een overgangsverhaal (Mc 10,46-52).
2. Volgens Benoît Standaert behoort Mc 8,27-30 tot de tweede sectie : B (Mc 8,27-9,13) (3) het tweede deel (Mc 6,14-10,52) van het centraal gedeelte (Mc 1,14-15,47). Zoals andere delen van het marcusevangelie is ook Mc 8,27-9,13 concentrisch opgebouwd. Het bestaat uit vijf pericopen: A. De identiteit van Jezus (Mc 8,27-30). B. Lijdensvoorspelling (Mc 8,31-33). C. Aansporing tot navolging (Mc 8,34-9,1). D. De verheerlijking van Jezus (Mc 9,2-10). E. Discussie over de komst van Elia.
3. Schematisch :
------------------------------------------------ Mc 8,34 -9,1 (c) --------------------------------------
------------------------------- Mc 8,31-33 (b) -------------- Mc 9,2-9 (d) ------------------------------------------------- Mc 8,27-30 (a) ------------------------------- Mc 9,10-13 (e) -------------------------------Mc 8,22-30 -------------------------------------------------- Mc 9,14-29 ------------------- Mc 6,30-8,21 (A) ---------------------Mc 8,27-9,13 (B) -----------Mc 9,30-10,45 (C) ---
Mc 6,14-16 -- Mc 6,17-29 ------------------------------------------------------------ Mc 10,46-52

4. We komen aan het centrale gedeelte van het marcusevangelie. Bij het begin van het evangelie (Mc 1,1) als hier (Mc 8,27) wordt Jezus de Christus genoemd en op het einde van het evangelie (Mc 15,39) wordt hij de zoon van God genoemd. Er grijpt echter een merkwaardige verandering plaats vanaf dit gebeuren in Mc 8,27-30 . Tot nu toe week Jezus telkens uit voor het gevaar van de wereldlijke macht en van de hogepriesters, Farizeeën en schriftgeleerden. Vanaf nu wijkt Jezus niet meer, maar neemt hij het initiatief om naar Jeruzalem te gaan. Vandaar het belang van deze plaatsaanduidingen. Het blijft voor mij een raadsel waarom Jezus het hol van de leeuw kiest. Had hij zijn terechtstelling niet kunnen voorkomen door niet naar Jeruzalem te gaan? Zijn keuze voor Jeruzalem was toch niet noodzakelijk? Wellicht kreeg het messiasschap als lijdende dienaar zijn inhoud vanuit de toenmalige concrete situatie. Welk beeld van de messias zou ontstaan zijn indien hij in andere omstandigheden en situaties had geleefd? Is het beeld van de messias als lijdende dienaar niet tijdsgebonden?
5. Petrus speelt een opmerkelijke rol in het Marcusevangelie. (1) Mc 8,29 : Belijdenis van Petrus : Mc 8,27-30. (2) Mc 8,32 : Eerste lijdensvoorspelling : Mc 8,31-32. (3) Mc 9,5: Verheerlijking van Jezus : Mc 9,2-10. (4) Mc 10,28 : Loon voor wie alles verlaten om Jezus te volgen : Mc 10,28-30. (5) Mc 11,21 : De verdorde vijgeboom en de kracht van het geloof : Mc 11,20-25. (6) Mc 13,3 : Inleiding tot de eschatologische rede : Mc 13,1-4. (7) Mc 14,20 : Aanduiding van de verrader : Mc 14,17-21. (8) Mc 14,54 : Naar de hogepriester : Mc 14,53-54. (9) Mc 14,54 : Verloochening van Petrus : Mc 14,66-72. In de acht eerste teksten is telkens Petrus aan het woord. Petrus komt als accusatief (lijdend voorwerp) voor in de verhalen als de roeping van de twaalf (Mc 3,13-19), de genezing van het dochtertje van Jaïrus, de verheerlijking op de berg, de hof van Olijven, de herkenning van Petrus door het dienstmeisje. De datief : bij de eerste lijdensvoorspelling, in de hof van Olijven, de herkenning door het dienstmeisje en het lege grafverhaal.
6. De naam Christus komt ook niet al te veelvuldig voor. In 5 verzen als nominatief: (1) Mc 8,29 : de belijdenis van Petrus. (2) Mc 12,35 : Christus is de zoon van David. (3) Mc 13,21 (eschatologische rede). (4) Mc 14,61 : De vraag van de hogepriester. (5) Mc 15,32 : de bespotting bij het kruis. In 2 verzen als genitief (1) Mc 1,1. (2) Mc 9,41 : navolging van Jezus. Jezus als onderwerp komt in 56 verzen bij Marcus voor. De genitief en datief in 13 verzen, de accusatief in 11 verzen. Totaal: in 80 verzen.
7. Enkele titels van Jezus : huios (zoon). 19 verzen bij Marcus .
huios (tou theou) (zoon van God) genitief huiou (van de zoon) (1) Mc 1,11 - Mc 1,9-11 - (2) Mc 3,11 - Mc 3,7-12 - (3) Mc 9,7 - Mc 9,2-10 - (4) Mc 13,31 - Mc 13,30-32 - (5) Mc 14,61 - Mc 14,55-64 - (6) Mc 15,39 - Mc 15,33-39 - Genitief : Mc 1,1 - Mc 1,1-6 -
ho huios tou anthrôpou (de mensenzoon) . (1) Mc 2,10 - Mc 2,1-12 - (2) Mc 2,20 - Mc 2,18-22 - (3) Mc 8,38 - Mc 8,36-38 - (4) Mc 9,9 - Mc 9,2-10 - (5) Mc 9,31 - Mc 9,30-32 - (6) Mc 10,33 - Mc 10,32-34 - (7) Mc 10,45 - Mc 10,41-45 - (8) Mc 14,21 - Mc 14,17-21 - (9) Mc 14,41 - Mc 14,32-42 - Accusatief : (1) Mc 8,31 - Mc 8,31-32 - (2) Mc 9,12 - Mc 9,11-13 - (3) Mc 13,26 - Mc 13,24-27 - (4) Mc 14,62 - Mc 14,55-64 -
ho huios tès Marias (de zoon van Maria) (1) Mc 6,3 - Mc 6,1-6a -
ho huios tou Timaiou Bartimaios (Bartimeüs, de zoon van Timeüs) Mc 10,46 - Mc 10,46-52 - huios David (zoon van David) (1) Mc 12,35 - Mc 12,35-37a - (2) Mc 12,37 - Mc 12,35-37a -
8. Theos (God). Als onderwerp : in 8 verzen. Genitief (van God) : in 31 verzen. Accusatief : in 3 verzen. Datief : in 2 verzen. Totaal : 44.
Patèr (vader). Nominatief : in 5 verzen; verwijzend naar God : in 3 verzen. Patros (van de vader): in 2 verzen; 1X verwijzend naar God, 1X verwijzend naar koning David. Patri
9. We staan hiet voor een zeer belangrijke pericope. In Mc 7,24 was Jezus uitgeweken naar het gebied van Tyrus en Sidon. Een Kananese vrouw deed een beroep op hem en Jezus genas haar dochtertje. In Mc 8,27 gaat Jezus naar Caeserea Filippi. Daar belijdt Petrus zijn geloof in Jezus. Niet voor niets gebeurt het daar. Caesarea is de voorafbeelding van Rome. Caesar (KRS) en Chris-tos (KRS) kunnen woordspelingen zijn, evenals Caesar (KRS) en Kurios (KRS - wisseling van letters geeft KSR). Caesarea is een Griekse stad. In deze pericope wordt de Griekse naam Petros (steenrots) gebruikt en de woordspelingen gebeuren op basis van het Grieks. De Aramese naam Bar Jona kan naar de profeet Jona verwijzen die naar het heidense Ninive werd gestuurd. Zo zal Petrus naar het heidense Rome worden gestuurd.
Het leek alsof Jezus'boodschap op niets ging uitlopen, want hij had zich naar de bergen van Tyrus en Sidon willen terugtrekken. Daar slaat onverwachts zijn boodschap aan. Er staat een nieuwe uitdaging voor de deur. Ook de heidenen willen de boodschap van Jezus horen. Petrus bevestigt Jezus in die nieuwe uitdaging.
De belijdenis van Petrus neemt een cruciale plaats in het evangelie van Marcus en Matteüs in. Hierbij valt op : de belangrijke rol van Petrus en de geloofsbelijdenis van Petrus. Het komt me voor dat de evangelist Marcus het primaatschap (gezag en macht) van het hoofd van de gemeente van Rome (opvolger van Petrus, bisschop van Rome, een gemeente van vroegere heidenen) heeft willen funderen. Daarenboven betreft het een gezag wat geloof betreft. Op deze wijze wordt de traditie van het gezag en de leer aangegeven. Het geloof steunt niet op de eerste plaats op een persoonlijke ervaring, maar op het gezag en de macht die het langs de traditio / overlevering wordt doorgegeven.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Slot van de eschatologische rede (Mc) : Waakzaamheid bij afwezigheid van de Heer (Mc 13,33-37)

33 Zie toe! Wees waakzaam Jullie weten immers niet wanneer de tijd er is.
34 Het is zoals een mens (die) op reis (ging), die zijn huis verliet en aan zijn dienaren
de macht gaf, aan elk zijn werk, en aan de deurwachter beval hij dat hij zou waken.
35 Waak dus, jullie weten immers niet wanneer de heer des huizes komt, of (‘s avonds) laat
of te middernacht of bij het hanegekraai of (‘s morgens) vroeg,
36 opdat hij, als hij plotseling komt, jullie niet slapend vindt.
37 Wat ik jullie echter zeg, zeg ik aan allen : Waak!”

33. Jezus zei tot zijn leerlingen: "Wees op uw hoede, wees waakzaam; want gij weet niet wanneer het ogenblik daar is.
34 Het is ermee als met een man die in het buitenland vertoeft. Bij het verlaten van zijn huis heeft hij aan zijn dienaars het beheer overgedragen, aan ieder zijn taak aangewezen en de deurwachter bevolen waakzaam te zijn.
35 Wees dus waakzaam, want ge weet niet wanneer de heer des huizes komt, 's avonds laat of midden in de nacht, bij het hanengekraai of 's morgens vroeg.
36 Als hij onverwachts komt, laat hij u dan niet slapend vinden.
37 En wat Ik tot u zeg, zeg Ik tot allen: weest waakzaam!"

1. Mc 13,33-37 sluit de eschatologische rede (Mc 13,5-37) af. Mc 13,33-37 haakt in op de vraag bij het begin van de rede : “Zeg ons: wanneer zal dat zijn en welke aanwijzingen zijn er wanneer dat alles zich zal voltrekken.” Het antwoord van Jezus is eenvoudig: jullie weten niet wanneer hét moment er is of wanneer de huisheer komt. Waken is het enige wat je te doen staat. De vergelijking met de huisheer die van huis wegging, maakt het duidelijk. Waken bestaat in het doen van wat de heer heeft opgedragen. Het is de heer verwachten. In Mc 13,24-27 wordt in apocalyptische termen de wederkomst van de mensenzoon beschreven: Hij zal komen op de wolken van de hemel, met grote kracht en heerlijkheid om te oordelen de levenden en de doden. De beschrijving van deze wederkomst schetst Christus als de overwinnaar. Vandaar worden oorlogen en allerlei rampen gezien als teken dat de komst nabij is, want Christus zal als overwinnaar uit de strijd te voorschijn treden. Mc 13,33-37 sluit als ‘t ware het evangelie af. Na Mc 13 volgt het verhaal van het lijden en de opstanding (Mc 14-16). Toen Jezus zijn optreden in Galilea begon, zei Hij : “Hét moment is er en het koninkrijk Gods is nabij” (Mc 1,15). Wat zijn wederkomst betreft, zegt Hij: “Hét moment ken je niet.”
2. Wederkomst . Tijdens het leven van Jezus hadden zijn leerlingen verwacht dat Jezus Gods koninkrijk zou stichten en machthebbers zou overwinnen. De kruisdood van Jezus maakte een abrupt einde aan hun dromen. Ze werden ervan doordrongen dat Gods koninkrijk niet van deze aarde is en dat Jezus in Gods heerlijkheid werd opgenomen en zit aan Gods rechterhand. Ze verwachtten hem elk ogenblik. Sommige christenen kwamen ertoe om passief zijn komst af te wachten. Maar de wederkomst bleef maar uit. Op de vraag wanneer de Heer zou komen, bleef men het antwoord schuldig: we weten het niet. In de loop der geschiedenis hebben sommigen het tijdstip van Jezus’wederkomst voorspeld. Telkens bleek het een vergissing. Ook hebben sommigen zich als de teruggekomen Christus voorgesteld; ze zijn evenwel gestorven zonder een hemels koninkrijk achter te laten. Sommigen stellen dat Hij reeds gekomen is, in het verborgene, en dat de eindtijd bezig is.
3. Waakzaamheid . Het uitzien naar de wederkomst van Christus en de bekommernis om in het dagelijks onderhoud te voorzien moesten met elkaar worden verzoend. De evangelisten Marcus, Matteüs en Lucas brengen dat op hun eigen wijze in beeld.
Marcus brengt de gelijkenis met een huisheer die op reis is. De huisgenoten kregen elk hun werk. Bij hun werk houden ze de terugkomst van hun heer voor ogen.
Matteüs bundelt in Mt 25 een aantal gelijkenissen. De laatste gelijkenis vertelt het verhaal van het laatste oordeel. Daarin zegt de Koning: “Ik verzeker jullie, alles wat je voor één van deze minste broeders van Mij hebt gedaan, heb je voor Mij gedaan” (Mt 25,40).
Lucas vertelt in het geboorteverhaal van Jezus dat herders tijdens de nacht in het open veld waakten over hun kudde. In de uitoefening van hun beroep stonden ze tevens open voor het hemels licht en de hemelse boodschap.
De eerste christenen leefden in benarde tijden.
Vergelijk met de benarde tijden in hun leven waarin vluchtelingen leven: herkenbaarheid voor hen , zulke situaties. Het gevaar voor eigen leven hebben sommige vluchtelingen ook meegemaakt. En dan zijn ze hier, maar toch blijven ze vaak nog heel lang leven in onzekerheid. Beeld je de angst in van uitgeprocedeerde vluchtelingen om opgepakt de worden.
Elk ogenblik konden ze door een huisgenoot of bekende overgeleverd worden aan geestelijke en wereldlijke overheid en ter dood veroordeeld worden. Zo’n situatie had Jezus ook meegemaakt. Hij had in de hof van Olijven tot God gebeden (Mc 15,32-42) en hij had aan Petrus, Jakobus en Johannes gevraagd om te waken en te bidden. Zij echter beseften de ernst van de situatie niet. Ze waren te moe en sliepen. Nu beseffen de eerste christenen dat ze de weg van Jezus in lijden en dood zullen gaan. Waken en bidden zijn noodzakelijk om aan de verleiding te weerstaan om Jezus te verzaken. Waken en bidden opent de ogen voor wat kan komen. Niet in glans en heerlijkheid, maar in het gelaat van de minsten, in lijden en dood komt hun Heer hen tegemoet.

Waken betekent actief blijven. Actief de komst van de Messias verwachten. Dat betekent ook: positief blijven denken, hoop blijven houden, blijven doen wat Hij van ons zou verwachten.

Jezus vóór Pilatus (Mc 15,2-5)

2 En Pilatus ondervroeg hem: “Bent u de koning van de Joden?” Hij nu antwoordde hem (en) zei “U zegt het”.
3 En de hogepriesters klaagden hem aan wegens veel zaken.
4 Pilatus nu ondervroeg hem weer, zeggend: “Antwoordt u helemaal niets? Zie wegens hoeveel dingen ze u aanklagen.”
5 Jezus echter antwoordde niets meer, zodat Pilatus verwonderd was.

[2] Pilatus vroeg hem: ‘Bent u de koning van de Joden?’ Hij antwoordde: ‘U zegt het.’
[3] De hogepriesters brachten allerlei beschuldigingen tegen hem in.
[4] Pilatus vroeg hem toen: ‘Waarom antwoordt u niet? U hoort toch waar ze u allemaal van beschuldigen?’
[5] Maar Jezus zei helemaal niets meer, tot verwondering van Pilatus.

1. Benoît Standaert, Marcus, geweld en genade, Lannoo, Tielt / Weesp, blz. 155. “Marcus’ lijdensverhaal vormt een grote compositie in twee onderscheiden delen. Het eerste deel speelt zich af in de kring van de leerlingen (14,12-50), in het tweede wordt Jezus overgeleverd in de handen van de mensen”(14,53 - 15,41; vgl. 9,31). Tussen beide en op het einde van het tweede deel vinden we twee overgangsverhalen: Mc. 14,51-52 en 15,42-47. Het zwaartepunt van het eerste gedeelte bevindt zich in de scene waar Jezus samen met de Twaalf aan tafel gaat (14,17-31). In het centrurn van het tweede deel vertelt Marcus het proces voor Pilatus, waar alle partijen aanwezig zijn, maar waar geen enkele melding van de leerlingen wordt gemaakt (15,1-15). De uitersten van bet eerste gedeelte brengen de hogepriesters, schriftgeleerden en oudsten ter sprake (14,1-2.10; 43.53). Aan de uitersten van het tweede gedeelte worden enerzijds Petrus en anderzijds de vrouwen opgeroepen als laatste getuigen van Jezus’ leerlingenkring (14,54 ‘volgde van verre’; 15,40 ‘zagen van verre toe’. De vrouwen waren Jezus vanuit Galilea tot in Jeruzalem gevolgd”, juist zoals de leerlingen; vgl. 10, 32-34). Vermeldenswaard is ook de bredere omlijsting die door de rol van de vrouwen wordt verzekerd: bij het hele begin, in Betanië, ontvangt Jezus een zalving door een vrouw, terwijl Hijzelf het gebaar op zijn komende begraving betrekt (14,8); en op het einde van bet Passieverhaal dagen opnieuw vrouwen op die Hem zullen willen balsemen (15,41.47; vgl. 16,1-2). Al deze trekken garanderen de eenheid tussen die twee onderscheiden delen van Marcus’ lijdensverhaal.
2. Het proces vóór Pilatus lijkt heel sterk op het proces vóór het Sanhedrin, zie Mc 14,61b-64 : “Toen vroeg de hogepriester hem: ‘Bent u de messias, de Zoon van de Gezegende?’ [62] Jezus zei: ‘Dat ben ik, en u zult de Mensenzoon aan de rechterhand van de Machtige zien zitten en hem zien komen op de wolken van de hemel.’ [63] De hogepriester scheurde zijn kleren en zei: ‘Waarvoor hebben we nog getuigen nodig? [64] U hebt de godslastering gehoord; wat is uw oordeel?’ Allen oordeelden dat hij schuldig was en de doodstraf verdiende.” Jezus wordt door het sanhedrin om religieuze redenen en door Pilatus om politieke redenen veroordeeld: messias – zoon van David.
3. We bekijken de teksten waarin de tegenstanders van Jezus, o.a. hogepriesters, priesters, schriftgeleerden, Farizeeën, Herodianen van plan zijn Jezus te doden. Judas Iskarioth hoort in dit rijtje thuis omdat hij Jezus aan de hogepriesters overleverde.
- De meest uitvoerige groep van tegenstanders wordt vermeld in Mc 15,1 . De hoogste joodse instantie neemt het besluit om Jezus aan Pilatus over te leveren : de hogepriesters samen met de priesters en de schriftgeleerden en heel het sanhedrin. In een eenvoudige formule nl. de hogepriesters en het hele sanhedrin, vinden we in het verhaal van Jezus voor de hoge raad (Mc 14,55).
- De hogepriesters, en de priesters en de schriftgeleerden worden als groep vermeld in Mc 14,53 wanneer Jezus voor de hogepriester wordt geleid. In een andere volgorde : nl. de hogepriesters en de schriftgeleerden en de priesters zoals in het verhaal van Mc 11,27-33 waarin ze naar Jezus'bevoegdheid vragen. In deze volgorde ook worden ze vernoemd in het verhaal van Jezus gevangenneming (Mc 14,43). In een andere volgorde worden ze nog vermeld in de eerste lijdensvoorspelling (Mc 8,31).
- De hogepriesters en de schriftgeleerden worden samen in 4 verzen vermeld. In Mc 10,33 gebeurt dat in de derde lijdensvoorspelling. In Mc 11,18 en Mc 14,1 komen ze samen voor i.v.m. hun plannen om Jezus te doden. Opmerkelijk is het wel hoe de formulering van de zin bijna gelijk is. Ze worden ook samen vernoemd als lasteraars van Jezus onder het kruis.
- De hogepriesters worden afzonderlijk vermeld in het verhaal waarin Judas naar de hogepriesters gaat en met hen een akkoord sluit om Jezus over te leveren (Mc 14,10). Ze zijn aanwezig bij het verhoor van Jezus bij Pilatus. Als hoogste geestelijke autoriteit klagen ze Jezus bij Pilatus aan (Mc 15,3). Ze worden nog in 2 verzen vermeld bij het proces van Jezus voor Pilatus waarbij Pilatus de keuze geeft om Jezus of Barabbas vrij te laten (Mc 15,10 - Mc 15,11).

4. In Betlehem werd David geboren. Jeruzalem werd door David veroverd en tot de hoofdstad van het ééngemaakte rijk uitgeroepen. Betlehem en Jeruzalem zijn Davidssteden. De messias moest uit het geslacht van David voortkomen, een zoon van David zijn. Vaak wordt Jezus zo genoemd, vooral wanneer hij in de omgeving van Jeruzalem komt.
5. paradidômi (overleveren). Dit thema speelt in het hele evangelie een belangrijke rol. Het bevat twee aspecten. Enerzijds is er de overlevering die tot de dood leidt. (Zo kan het niet langer blijven doorgaan.) Johannes de Doper wordt overgeleverd. Jezus wordt overgeleverd en ook de leerlingen van Jezus worden overgeleverd. De overlevering gebeurt door iemand uit de intieme kring: huisgenoten, familiekring, leerlingengroep. Het is het gevolg van een onoverbrugbaar meningsverschil. Innerlijke verscheurdheid, met gevolg : prooi voor de vijand, de Romeinen. Verscheurdheid omtrent geweldloosheid of gewelddadig verzet. Anderzijds is er de overlevering die tot leven leidt (de traditio).
6. Overleveren is een thema in het Marcusevangelie. Judas levert over : Mc 1,14 . Mc 3,19 . Mc 14,42 . Mc 14,44 . Mc 14,18 . Mc 14,10 . Mc 14,11 . Verder is er nog sprake over overleveren in Mc 14,21. Mc 14,41. Mc 9,31. Mc10,33. Mc 10,33-34. Mc 15,2. Mc 15,15.
7. De hogepriesters bekleedden het hoogste gezag in het sanhedrin. De Farizeeën en hun schriftgeleerden besloten heel vlug om Jezus uit de weg te ruimen. In Jeruzalem zijn het weldra de hogepriesters die besluiten om Jezus te doden. Judas zal bemiddelen en hen Jezus in handen spelen (overleveren).
8. Jezus wijst macht af. Hij profileert zich als mensenzoon, gecombineerd met de lijdende dienaar (geïnspireerd op de ebed JHWH van Jesaja). Jezus’leven, lijden en dood zullen geïnterpreteerd worden vanuit bepaalde Oudtestamentische teksten waardoor hun betekenis duidelijk wordt.

Vrouwen als getuigen van Jezus'verrijzenis (Mc 16,1-8)

1. En toen de sabbat voorbijgegaan was, kochten Maria Magdalena en Maria van Jakobus en Salome specerijen om hem te gaan zalven.
2. En heel vroeg, de eerste dag van de week, kwamen ze bij de grafkamer toen de zon was opgegaan.
3. En ze zeiden tegen elkaar: "Wie zal voor ons de steen wegwentelen uit de deuropening van de grafkamer?"
4. En opkijkend zagen ze dat de steen weggewenteld was; hij was geweldig groot.
5. En toen ze binnengegaan waren in de grafkelder, zagen ze een jongeling, gezeten aan de rechterzijde, omkleed met een wit gewaad, en ze werden ontsteld.
6. Hij echter zei hun Wees niet ontsteld. Jezus zoek je, de Nazarener, de gekruisigde? Hij is opgewekt, hij is niet hier zie de plaats waar ze hem gelegd hebben.
7. Maar ga heen, zeg aan zijn leerlingen en aan Petrus: Hij gaat jullie voor naar Galilea; daar zul je hem zien, zoals hij je gezegd heeft."
8. En buitengaand vluchtten ze van de grafkamer; schrik en ontzetting had haar immers aangegrepen; en ze zeiden aan niemand iets; ze vreesden immers.

1 Als de sabbat voorbij is, kopen Maria Magdalena, Maria van Jakobus en Salome geurige kruiden en komen hem zalven.
2 Zeer vroeg op de eerste van de week komen zij aan bij het graf, bij het opgaan van de zon.
3 Ze hebben tot elkaar gezegd: wie zal voor ons de steen wegwentelen van de ingang van het graf?–
4 en nu ze opkijken aanschouwen ze dat hij is weggewenteld, de steen,– hoewel hij heel groot is geweest.
5 Als ze de grafruimte binnenkomen zien ze aan de rechterkant een jongeman zitten, met een witte mantel omgeslagen, en ze zijn stomverbaasd.
6 Maar hij zegt tot hen: niet zo verbaasd!– ge zoekt Jezus, de Nazarener, die gekruisigd is?– hij is opgewekt, hij is niet hier; zie, dit is de plek waar ze hem hebben gelegd;
7 maar gaat heen, zegt aan zijn leerlingen en aan Petrus dat hij u voorgaat naar Galilea; daar zult ge hem zien, zoals hij u heeft gezegd!
8 Zij weten naar buiten te komen en vluchten weg van het graf,– want siddering en ontzetting heeft hen bevangen; en ze zeggen aan niemand iets, zo bevreesd zijn ze geworden.

1. Wat de werkwoordtijden betreft. SDV vertaalt in de verleden tijd, NV in de tegenwoordige tijd.
2. Wat de persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden betreft. SDV : je, jullie. NV : ge, u.
3. Nevenschikkend voegwoord kai (en). SVD behoudt het. NV laat het meestal weg.
4. In de Griekse tekst staan 9 deelwoorden. Meestal worden de deelwoorden vertaald in ondergeschikte of nevenschikkende hoofdzinnen.

1. We staan hier voor een kai-(en)tekst.
2. De steen wegrollen, zie Gn 29,1-11. In dit verhaal geeft Jakob de kudde van Rachel, de dochter van Laban, te drinken.
3. In Mc 1,9 ging Jezus van Nazaret van Galilea naar Judea. Hij liet zich dopen, ging in de leer bij Johannes en was wellicht een leerling van Johannes. Jezus week uit naar Galilea bij de gevangenneming van Johannes. Jezus voelde zich eveneens bedreigd. Hij moest dus wel tot de kring van Johannes behoord hebben. Wanneer Jezus naar Galilea teruggaat, is hij een heel ander mens. Hij wil de blijde boodschap van God verder verkondigen, nu Johannes de Doper het niet meer kan. We treffen in Mc 14,28 dezelfde zinsconstructie als in Mc 1,14 aan. Bij Mc 14,28 hoort Mc 16,7. Na de dood van Jezus gaan de leerlingen naar Galilea, zoals Jezus het toendertijd gedaan heeft. Het is alsof de geschiedenis zich herhaalt. Zo hebben we hier een samenhang tussen het begin en het einde van het evangelie. Aan Mc 14,28 gaat een bijbelcitaat vooraf : "Ik zal de herder slaan en de schapen zullen verstrooid worden." Het wordt duidelijk wat Jezus bedoelt met de zin: "Nadat ik ben verrezen, zal ik je voorgaan naar Galilea." Jezus zal er zijn verstrooide leerlingen verzamelen. Dat heeft Jezus wellicht ook gedaan wanneer hij na de gevangenneming van Johannes naar Galilea ging. Het is opvallend dat Jezus naar Galilea ging en onmiddellijk leerlingen riep. Wellicht in Galilea werd na Jezus' dood zijn boodschap verder verkondigd en ontstonden er de eerste christelijke gemeenschappen.
4. De vrouwen zijn aanwezig bij de kruisiging, de graflegging en het open graf.
5. We zouden de indruk kunnen krijgen dat de leerlingen in groep naar Galilea trekken. Dat is echter onwaarschijnlijk. Bij Jezus'arrestatie vluchten allen. Ze worden verstrooid. In Mt 26,31 - Mt 26,30-35 - wordt naar de schrift verwezen : Ik zal de herder slaan en de schapen van de kudde zullen verstrooid worden. De hergroepering zal in Galilea gebeuren. Wellicht had Jezus de leerlingen van Johannes gehergroepeerd nadat Johannes de Doper in Judea was gearresteerd. (zie naar Galilea - eis tèn Galilaian (naar Galilea. bij Matteüs zie Mt 4,12 : Mt 4,12-17 ) - Sommige leerlingen van Johannes de Doper en van Jezus maken voor de tweede maal een gelijkaardige situatie mee. Dat kan de ondergesneeuwde ervaringen en herinneringen aan het begin van Jezus' optreden blootleggen en activeren. Wat zich afspeelde na de arrestatie van Johannes de Doper, doet zich opnieuw voor : vlucht, verstrooiing, hergroepering. Zoals Jezus het werk van Johannes verder zette, zo zullen zijn leerlingen het werk van Jezus verder zetten. Zo kan de teleurstelling en de ontgoocheling plaats maken voor hoop en opdracht. Zo ontdekken ze wat Jezus van hen verwacht. Dat wordt verwoord door Jezus woorden in de mond te leggen. En de vrouwen weten nog heel goed hoe het met hun mannen ging toen Johannes werd gearresteerd en hoe Jezus hen verzamelde. Wellicht hebben zij een beslissende rol gespeeld in dat bewustwordingsproces. Want vanop een zekere afstand hebben ze het allemaal zien gebeuren: de vernieuwingsbeweging van Johannes de Doper, zijn arrestatie en dood, Jezus'optreden, zijn optreden in Jeruzalem, zijn arrestatie en kruisiging. Ze hebben gezien hoe hun mannen als scheepjes dobberden op de golven van vreugde en teleurstelling, van de gedachte dat ze prinsen waren wiens troon in het verschiet stond, en van gezocht wild dat schichtig wegvlucht voor de jagers.
6. Twee werkwoorden om “verrijzen” weer te geven : egeirô (opwekken) en anistèmi (opstaan). In het verhaal van de genezing van de schoonmoeder van Petrus en van de lamme staat ègerthè (zij /hij werd opgewekt). Het is een verwijzing naar de verrijzenis.
7. Verrrijzen verwijst op ‘leven na de dood’. Bij Johannes vindt de verheerlijking van Jezus plaats bij de kruisdood van Jezus. Bij Marcus en Matteüs heeft de verrijzenis plaats 3 dagen na zijn dood (onder- en opgang van de maan). Lucas bouwt tussen verrijzenis en hemelvaart een periode van 40-dagen in.

THEMA’S

(in) afzondering
Farizeeën
gaan
gelijkenis
God
hogepriesters
Jezus = Christus
Judas
Leerlingen
Kai- (en)tekst
Menigte
Mensenzoon
messiasgeheim
Onbegrip
Overleveren
parabel
Petrus
Pilatus
twistgesprek
Vader
verkondigen
Veroordelen tot de dood
verrijzenis
Vragen
Vrouwen
wonderverhaal
weg – onderweg
zwijggebod – spreekverbod
zoon van God

De Marcuscode gekraakt!?
De evangelist Marcus in gesprek met hedendaagse gelovigen

1ste deel

C . Lieve mensen, hartelijk welkom op deze bezinningsdag. Deze voormiddag willen we stilstaan bij het evangelie van Marcus en wat dit evangelie voor mensen van nu kan betekenen. Dat doen we onder de vorm van een verhaal. De evangelist Marcus treedt in gesprek met hedendaagse mensen.
In de eucharistievieringen van het liturgisch jaar 2005-2006 wordt het Marcusevangelie gelezen. Het is voor ons een gelegenheid om bij dit evangelie stil te staan.

Dag evangelist Marcus, we zijn blij dat je vandaag bij ons wilt zijn en dat je aan de hand van jouw evangelie met ons in gesprek wilt gaan.

M. Op de eerste plaats wil ik jullie danken dat jullie willen luisteren naar mijn verhaal. Jullie noemen mij de evangelist Marcus. Evangelist ben ik wel, want mijn verhaal vang ik aan met de woorden : begin van het evangelie van Jezus Christus, de zoon van God. Of ik Marcus heet, laat ik in het midden. In mijn evangelie heb ik nergens mijn naam vermeld. Mensen hebben evenwel moeite met de gedachte dat de schrijver van een verhaal anoniem blijft. Ze bedachten me met de naam Marcus. Marcus was een nauwe medewerker van Petrus. Ze gaven me die naam omdat ik in mijn evangelie het geloofsgetuigenis van Petrus centraal stel en ik de apostel Petrus vele malen doorheen mijn evangelie vermeld. Ik heb dus de naam Marcus gekregen en ik aanvaard hem als mijn eigennaam.

M. Enigszins wel. Wie mij als een leerling van de apostel Petrus beschouwt, kan wel eens geneigd zijn mijn evangelie op te vatten als een historisch verslag van wat mijn leermeester Petrus heeft meegemaakt. Ik had geenszins de bedoeling een historisch verslag te schrijven.
Ik wil je ook nog iets vertellen over mijn tekst.
Vele geleerden doorheen de geschiedenis hebben mijn evangelie uitgepluisd. Om het zoekwerk te vergemakkelijken hebben ze in de 12de eeuw mijn tekst van komma’s en punten voorzien en mijn tekst in hoofdstukken en verzen ingedeeld. Dat was niet gebruikelijk in mijn tijd. Om de tekst leesbaar te maken heb ik codes, tekstaanwijzingen, in mijn tekst verwerkt. Ze duiden het begin van een perikope of van een stukje tekst aan. Ze zijn ook belangrijke sleutels in de loop van het verhaal. Maar daarover vertel ik seffens meer.
Maar ik moet je nog iets zeggen over mijn tekst.
Vele eeuwen lang hebben monniken mijn tekst op papyri en manuscripten overgeschreven. Sommige kopiïsten maakten fouten of vonden dat ze verbeteringen moesten aanbrengen. Zo ontstonden er tekstvarianten. Je weet dat mijn oorspronkelijke kopij verloren is gegaan en dat jullie een tekst lezen die op basis van jongere papyri en manuscripten is samengesteld. Bijgevolg verschilt jullie tekst soms van degene die ik heb neergeschreven, maar dat neem ik jullie niet kwalijk; ik ben al blij dat jullie mijn tekst willen lezen en naar mijn verhaal willen luisteren.

C. Beste Marcus – ik zal je zomaar noemen – je hebt dus een evangelie over Jezus geschreven. Je hebt ons iets verteld over de indeling van de tekst in hoofdstukken en verzen enz. en over de tekst die we gebruiken. We zijn echter benieuwd waarom je een evangelie hebt geschreven.

M. Vooraleer op jouw vraag te antwoorden, wil ik je iets vertellen over de tijd waarin ik leefde. Als ik het me goed kan herinneren, schreef ik het evangelie enkele jaren na het jaar 70. Je weet dat in augustus 70 de Romeinen de stad Jeruzalem na maanden belegering innamen en de joodse tempel in brand staken en verwoestten. Hieraan ging vooraf dat de Romeinen in het jaar 68 de joodse opstand in Galilea neersloegen.
Sommige joodse geloofsgetuigen – en de geestelijke overheid in Jeruzalem liet zich door hen meeslepen – waren ervan overtuigd dat ze de strijd met de Romeinen aankonden en dat ze een onafhankelijke staat zouden kunnen stichten met Jeruzalem als hoofdstad, zoals 200 jaar vroeger de Makkabeeën de onafhankelijkheid hadden herwonnen.
De joden-christenen hadden de strijd voor een onafhankelijke staat niet van prioritair belang beschouwd. Ze hadden de positieve kanten van het Romeins imperium ontdekt; ze konden vrij rondreizen in het hele Romeinse Rijk en ze konden de boodschap van Jezus brengen waar ze wilden. Er waren niet alleen vele joden-christenen in de diaspora die in Jezus geloofden, maar er waren ook vele heidenen, onder wie soldaten in het Romeins leger, die in Jezus geloofden. De christenen beschouwden het Romeins imperium niet als een verdomde last maar als een zegen, een uitdaging.
Zo kwam het dat de christenen in Judea en in Jeruzalem zich in de oorlog van 70 niet hebben geëngageerd. Sommige joden aanzagen de christenen als collaborateurs met de Romeinen. Na de val van Jeruzalem mochten de joden geen voet meer zetten in Jeruzalem, de christenen wel. Dat werd één van de splijtzwammen tussen de joden en de christenen.
Ik kom nu tot het antwoord op je vraag waarom ik een evangelie schreef.
Je weet zelf wel dat in woelige tijden veel verloren gaat van wat mensen hebben meegemaakt. Bovendien moet je er rekening mee houden dat de generatie die Jezus en de opkomst van het christendom – ongeveer 40 jaar geleden – hebben gekend, aan het uitsterven was. Het was dus hoogtijd om hun ervaringen neer te schrijven en om wat sommigen hadden neergeschreven, te verzamelen. Ik schreef dus een evangelie om de woorden – mondeling of schriftelijk – van de geloofsgetuigen van Jezus niet verloren te laten gaan.

C. Je was dus bekommerd om wat wij in onze tijd zouden noemen het behoud van een literair erfgoed. We kunnen ons heel goed inleven in jouw bekommernis. Wij stellen ons de vraag: zullen onze nakomelingen binnen 30-40 jaar nog iets weten van onze christelijke gemeenschappen? Moeten ook wij niet dat neerschrijven opdat ze het later zouden kunnen lezen en zich herinneren?
Het behoud van een literair erfgoed kan toch niet de enige reden zijn geweest waarom je een evangelie schreef. Je was toch meer dan een christelijk conservator, een redacteur.

M. Ik ben inderdaad veel meer dan een redacteur. Ik heb mijn persoonlijke visie in het evangelie gelegd. We stonden voor een geweldige uitdaging nl. hoe de eenheid bewaren tussen enerzijds de christenen die nauw aansloten bij het jodendom en anderzijds de christenen die los wilden komen van het jodendom en het niet nodig vonden om joodse gebruiken en rituelen te behouden. Deze twee strekkingen dreigden uit elkaar te drijven. Daarom was er een leider, een figuur van eenheid, en een gemeenschappelijke geloofskern nodig. In mijn evangelie staat de belijdenis van Petrus centraal, omdat Petrus de verbindingsfiguur tussen die twee strekkingen vormt. Hij is de rots waarop de kerk van Jezus Christus is gebouwd. Hij is ook de verbindingsfiguur om wat hij als geloof belijdt. Hij zegt tot Jezus : Gij zijt de messias.

C. In jouw tijd was het belangrijk om de eenheid in het geloof in Jezus Christus te benadrukken binnen de zeer grote verscheidenheid van de verschillende geloofsgemeenschappen. In onze tijd wordt vanuit Vaticaanstad de eenheid zodanig benadrukt dat de verscheidenheid bijna verdwijnt. Wat denk je daarvan?

M. Het is een kunst om het evenwicht te vinden tussen verscheidenheid en eenheid en tussen eenheid en verscheidenheid. Uit de vele getuigen naar wie ik heb geluisterd, komt telkens naar voren dat Jezus leiderschap en organisatie in dienst stelde van de concrete mens. Jezus stelde dienstbaarheid centraal. Ik hoor jullie soms spreken over “diensten aanbieden” waarop anderen van die diensten kunnen gebruik maken. Daarover had Jezus het niet. Jezus beschouwde dienstbaarheid als een ondersteuning en hulp van de concrete mens om zijn leven in handen te nemen, om te geloven in het leven, om uitzicht en toekomst te hebben.

C. Ik kom nu terug op jouw antwoord op mijn vraag waarom je een evangelie hebt geschreven. Ik maak eruit op dat je jouw evangelie doelbewust volgens een bepaald plan hebt opgebouwd. Hierin staat de belijdenis van Petrus centraal, omdat hij de apostel van de joden en de heidenen is; ook omdat hij de rots van de gelovige gemeenschap is door zijn geloof in Jezus Messias, de lang Verwachte. Wat speelt er nog mee in de opbouw van jouw evangelie?

M. In mijn evangelie breng ik niet louter een verslag van wat met Jezus is gebeurd, maar ook wat de christenen van mijn tijd meemaakten. Ik heb dus twee niveau’s met elkaar verweven: dat van het verleden en dat van het heden. Bij het door elkaar verweven van die twee niveau’s heb ik een rode draad in mijn evangelie verwerkt, nl. die van de weg. Daarom noemen jullie mijn evangelie soms het evangelie van de weg. Daarmee bedoel ik de weg die Jezus samen met zijn leerlingen ging maar ook de weg die de christenen van mijn tijd gingen. Bijbelgeleerden uit jullie tijd merken op dat ik onzorgvuldig schreef o.a. omdat ik in mijn verhalen nu eens de tegenwoordige tijd en dan eens de verleden tijd gebruik. In die teksten wil ik jullie iets laten merken van de verwevenheid van die twee niveau’s, van het verleden en het heden. Te vlug vinden jullie geleerden dat ik onzorgvuldig schrijf.

C. Je zegt dat je het leven van Jezus en dat van de geloofsgemeenschap van enkele jaren na het jaar 70 in je evangelie door elkaar verweven hebt. Je zegt ook dat jouw evangelie dat van de weg is. Hoe heb je je evangelie verder uitgewerkt?

M. Op die vraag kan ik niet met enkele zinnen antwoorden. Het is een lang verhaal.
Ik wil echter nog iets toevoegen aan wat ik zei over de twee niveau’s die in mijn evangelie verweven zijn. Er is echter nog een derde niveau: dat van de hedendaagse gelovigen die mijn evangelie lezen of aanhoren. In mijn evangelie nodig ik jullie uit om samen met Jezus en met mijn tijdgenoten de weg van Jezus te gaan. De tegenwoordige tijd waarin ik soms schrijf, is niet louter bedoeld voor de mensen van mijn tijd, maar ook voor jullie. Als ik schrijf: “Jezus en zijn leerlingen gaan naar Jeruzalem”, heb ik ook jullie op het oog. Ook jullie gaan naar Jeruzalem.

Ik zal proberen het je te vertellen, maar onderbreek me maar gerust tijdens dit verhaal. Anders blijf ik te lang aan het woord en vermindert je aandacht misschien.
In het eerste hoofdstuk vind je eerst de inleiding: het optreden van Johannes de Doper, de doop van Jezus, het verblijf van Jezus in de woestijn. In enkele overgangsverzen vertel ik jullie dat Jezus naar Galilea ging nadat Johannes de Doper was overgeleverd. Dan begint het eigenlijke verhaal. Het begint met het succes van Jezus. Hij getuigt en onderricht. Hij geneest op sabbat en op andere dagen. Hij geneest zieken naar geest en lichaam, mannen en vrouwen. Hij vertoeft bij een massa mensen en hij zoekt de eenzaamheid op om te bidden. In het tweede hoofdstuk (tot het begin van het derde hoofdstuk) laat ik de tegenstand tegen Jezus groeien dat uitmondt in Mc 3,6 dat zegt dat de Farizeeën en de Herodianen het besluit namen om Jezus te doden.

C. Na het succes van Jezus komt de weerstand tegen hem. Hoe kunnen we dat aan elkaar knopen?

M. Dat is natuurlijk mijn verhaalopbouw.
In het eerste hoofdstuk heb ik reeds laten aanvoelen dat achter het succes van Jezus het gevaar dreigt. Zo wordt het gaan van Jezus van de Jordaan naar Galilea gelinkt aan de overlevering (gevangenneming) van Johannes de Doper.
In die tijd betekende het in handen vallen van de wereldlijke overheid (in ons geval Herodes) overgeleverd worden aan de willekeur van een vorst. Meestal betekende het dat een overgeleverde niet meer vrij kwam en op een bepaald moment werd gedood.
Ik leg in mijn evangelie vaak de link tussen Johannes de Doper en Jezus. Johannes gaat Jezus vooraf, niet alleen in zijn prediking, maar ook in zijn gevangenneming en zijn dood.
Dat Johannes de Doper in handen viel van Herodes, is wellicht gebeurd doordat iemand uit Johannes’naaste omgeving hem in handen van Herodes speelde . Bijgevolg was de hele entourage, nl. zijn leerlingen, in gevaar en vluchtten zij naar veiliger plaatsen.
Van Jezus wordt niet gezegd dat hij vluchtte naar Galilea. De nieuwe situatie daagde Jezus uit om zelf zijn verantwoordelijkheid en ook leiderschap op te nemen. Wegens het gevaar laat ik de lezer en de luisteraar aanvoelen dat het optreden van Jezus met een zekere haast gebeurt, want Jezus besefte dat hij op elk moment zou kunnen worden opgepakt. Om die haast te versterken heb ik in 40 verzen het woordje “onmiddellijk, terstond” gebruikt.
Een ander element waarop ik laat aanvoelen dat Jezus gevaar loopt ondanks zijn succes is hetgeen jullie noemen ‘het zwijggebod’ of ‘het spreekverbod’. In het eerste hoofdstuk laat ik Jezus’optreden beginnen in de synagoge van Kafarnaüm. Daar is een onreine geest. In die tijd beschouwde men onreine geesten als zelfstandige geesten – jullie gebruiken eerder het woordje ‘duivels’. Die geesten wisten meer dan de mensen. Zo wist die onreine geest in de man van de synagoge van Kafarnaüm dat Jezus de Messias was en gekomen was om de mensen te verlossen van de duivels. Jezus legt die onreine geest het zwijgen op. Zo’n onreine geest zou misbruik maken van zijn kennis en zo Jezus in de handen van zijn tegenstanders (b.v. Herodes) kunnen spelen. Ook legt Jezus het zwijgen op aan een genezen melaatse, maar die gaat volop getuigen.
Het zwijggebod dat Jezus oplegt is ingegeven vanuit de bekommernis dat mensen zich kunnen blindstaren op het succes en voorbijgaan aan de boodschap.

C. Ik begrijp nu beter dat reeds vanaf het begin van het evangelie het optreden van Jezus bruusk kon eindigen. Bij het begin van het derde hoofdstuk pleiten Farizeeën en Herodianen om Jezus uit de weg te ruimen. Ik stel me natuurlijk de vraag hoe het verhaal verder gaat. Immers we kennen de personages. Het hoofdpersonage is Jezus. Zijn tegenstanders zijn de Farizeeën en de Herodianen. En er is een moordcomplot.

De Farizeeën en de Herodianen zullen Jezus niet op schalkse wijze uit de weg ruimen. Zij zullen het langs wettelijke weg proberen te doen. Zij zullen proberen te lobbyen. Ze zullen de Sadduceeën en de priesters en hogepriesters van Jeruzalem erbij betrekken. Zij zullen proberen Jezus te betrappen op een uitspraak of een optreden dat in joodse ogen de dood schuldig is. Ze zullen ervoor zorgen dat Jezus voor het sanhedrin moet verschijnen en tot de dood wordt veroordeeld. Zij zullen Jezus voor Pilatus leiden en Pilatus zodanig onder druk zetten dat hij niet anders kan dan Jezus te laten kruisigen.
Reeds vanaf het begin weet Jezus dat zijn leven in gevaar is. Hij kan het ook van het gezicht van de Farizeeën en Herodianen lezen. In het eerste deel van mijn evangelie (tot het einde van hoofdstuk 8)
wijkt Jezus wegens gevaar viermaal uit naar veiliger plaatsen. De eerste maal week Jezus uit na de gevangenneming van Johannes de Doper en ging naar Galilea. De tweede maal (na vers 6 van hoofdstuk 3) week Jezus uit naar het meer van Galilea. Bij gevaar zou Hij met zijn leerlingen het meer kunnen oversteken en in heidens en veiliger gebied kunnen komen. De derde maal begeeft Jezus zich naar een eenzame plaats nadat Hij vernomen heeft dat Johannes de Doper werd onthoofd. Een vierde maal week Jezus uit naar het Noorden, naar Tyrus en Sidon, nadat hij met de Farizeeën en enkele schriftgeleerden uit Jeruzalem in een hevig dispuut was verwikkeld over het eten met onreine handen. Je zou de indruk krijgen dat het optreden van Jezus op een dood spoor terechtkomt, maar dat is geenszins het geval. Daar vertel ik je seffens wel meer over.

C. Je vertelt dat in Mc 3, 6 een moordcomplot wordt gesmeed en je hebt in grote lijnen verteld hoe dat zijn uitwerking krijgt. Blijkbaar zijn moordcomplotten van alle tijden. Je herinnert je nog bisschop Romero van El Salvador. Op 2 februari 1989 ontving hij in Leuven het eredoctoraat. Na deze ontvangst nam hij het woord en zei hij dat hij voor zijn leven vreesde. Enkele weken later werd hij vermoord.
Hoe is het met Jezus gegaan na het moordcomplot in Mc 3,6 – ik mag toch zeggen, bij het begin van het evangelie.

Jezus kan zo van de gezichten van de Farizeeën aflezen dat ze onder elkaar iets zullen beramen. Hij is bekommerd om de toekomst. Hij verruimt de groep leerlingen van vier naar twaalf. Hij zal hen opleiden om zijn opdracht verder te zetten wanneer hij er niet meer zal zijn. Dit heeft Jezus geleerd en meegemaakt bij Johannes de Doper. Jezus heeft echter ook geleerd dat het gevaar het sterkst vanuit de eigen bekende kring uitgaat, van eigen leerlingen, familie enz. Zal een familielid hem overleveren, zal een leerling hem overleveren. Ik geef je reeds een tip. Ik vermeld bij de namen van de twaalf apostelen dat Judas Jezus overleverde.
Na het moordcomplot en de keuze van de twaalf apostelen komen de Farizeeën in actie. Ze beschuldigen Jezus van datgene dat hij bestrijdt. Ze zeggen dat hijzelf door onreine geesten is bezeten en dat hij onder een schapenvacht een wolf is. Als dit nog niet genoeg is komen zijn familieleden (waarbij zijn moeder) naar hem toe om hem vast te grijpen omdat ze vinden dat hij gek geworden is. Je zult je misschien de vraag stellen: hoe loopt dit af? Maar ik geef je hierop geen antwoord. De spanning blijft.

C. Je hebt reeds heel wat verteld over het optreden van Jezus, over zijn conflict met de Farizeeën, maar je hebt ons nog bijna niets verteld over zijn boodschap.

M. Dat is waar. Hierin verschilt mijn evangelie met dat van Matteüs en Lucas. Bij hen vind je de berg- of de vlakterede. Bij mij vind je ze niet. Ik breng de boodschap van Jezus voor het grote publiek slechts in beelden, in parabels. Dit is ook één van mijn codes, leessleutels in mijn evangelie. Jezus spreekt tot de menigten in parabels. Daarna gaat hij in één of ander huis, waar hij aan zijn naaste leerlingen meer uitleg geeft. Maar de leerlingen snappen de uitleg pas veel later, als Jezus gestorven is. Dit is weer één van die elementen die behoren tot wat jullie geleerden ‘het Messiasgeheim’ noemen. Daaronder verstaan ze dat ik in mijn evangelie een sluier hang over het messiasschap van Jezus. Naast het zwijggebod , het uitwijken naar veiliger plaatsen, behoort het spreken in parabels, de verdere uitleg aan de leerlingen (meestal in een huis) en het onbegrip van de twaalf tot het Messiasgeheim.
In mijn evangelie wil ik laten aanvoelen enerzijds hoe omzichtig Jezus tewerk moest gaan en anderzijds hoe weinig zijn naaste leerlingen van zijn optreden en zijn boodschap begrepen.
In hoofdstuk 4 vertel ik de parabels van de zaaier, de lamp onder de korenmaat, de kracht van het zaad en het mostaardzaadje.

M. Met die parabels wil Jezus zeggen dat het Rijk Gods doorbreekt, misschien wel klein als een mostaardzaadje, misschien is de werking nog niet zichtbaar als een zaadje in de grond. Het Rijk van God, van liefde en vrede is nabij. In alles wat Jezus doet, komt het Rijk Gods tot de mensen.

C. Beste Marcus, ik heb de indruk dat jouw tijd zo verschillend dan de onze is. In jouw tijd begon het christendom te kiemen en te groeien, in onze tijd lijkt het alsof het Westerse christendom bijna uitsluitend iets van oudere mensen is en op het punt staat te verdwijnen.

M. Onze tijden zijn inderdaad heel verschillend. Wij moesten onderduiken. We moesten ons geloof binnenkamers beleven. We liepen het gevaar om omwille van ons geloof gedood te worden. In het Westen zijn jullie vrij om je geloof te belijden. Maar ik mis de vrijmoedigheid en de fierheid om je geloof te belijden. Ik mis de blijheid en het enthousiasme, ik mis de geestkracht. Als ouderen hebben jullie een enorme invloed op je kinderen en kleinkinderen, ook op het gebied van geloven. Jullie zijn nooit te oud om je te verdiepen in het geloof en om het aan de volgende generaties door te geven. Wees jong van geest.

C. Aanleiding voor deze uitweiding waren de parabels over het zaad dat gezaaid wordt, over het kiemend zaad. Is het Rijk Gods, waarover de parabels spreken, slechts voor de joden bestemd, of misschien ook voor de heidenen, ik bedoel de niet-joden?

M. Ik heb je vroeger reeds verteld dat Petrus de persoon is in wie de joden-christenen en de heiden-christenen zich verenigd weten in een gemeenschappelijk geloof dat Petrus belijdt. Het is een hele stap geweest om de weg naar de heidenen in te slaan. Dat vertelt ons het verhaal van de stormstilling. In dat verhaal varen de leerlingen naar de overkant van het meer van Galilea, naar het gebied van de heidenen. Zoals de profeet Jona vluchtten zij weg, maar in hun vlucht worden ze door een storm overrompeld. Zoals God bij Jona was, zo is ook Jezus bij zijn leerlingen. De boodschap aan de Ninivieten is door God bedoeld; de boodschap aan de heidenen is door God gewild. Wees dus gerust.
Op heidens gebied wordt Jezus geconfronteerd met een onreine geest. Bij zijn eerste optreden in de synagoge van Kafarnaüm was Jezus eveneens geconfronteerd met een onreine geest. In beide gevallen drijft Jezus de onreine geest uit. In plaats van een ‘bezeten’ mens krijgen we een vrij mens.
Op het einde van het eerste hoofdstuk, van de succes-story van Jezus, getuigde de genezen melaatse over Jezus. Op het einde van dit verhaal (in hoofdstuk 5) getuigt de genezene over Jezus. Zo krijgen we twee getuigenissen: dat van een jood en dat van een heiden.

C. Het Rijk Gods is bedoeld voor joden en heidenen. Natuurlijk is het Rijk Gods voor de joden bedoeld, want God heeft sinds Abraham beloofd een verbond met zijn nakomelingen te sluiten. Of kan er toch iets verkeerd lopen. Wat gebeurt er als de joden de boodschap van Jezus niet aanvaarden.

M. Jezus richt zijn boodschap in de eerste plaats tot de joden. Maar de joden dreigen op een dood spoor terecht te komen. Dit wordt verbeeld in het doodzieke en gestorven dochtertje van Jaïrus en in de vrouw die reeds 38 jaar aan bloedvloeiïng leed. Het jodendom heeft een bloedtransfusie nodig om er weer bovenop te komen. Die injectie wordt door Jezus gegeven. Door het aanraken van Jezus slaat de vonk reeds over. Het tot leven gewekte kind heeft nood aan voedsel.
Jezus gaat onderricht geven in zijn vaderstad Nazaret. Hij ervaart er sympathie. Maar de sympathie moet het afleggen tegen de haat en de tegenstand. Jezus wordt tot op de bergrand van hun stad gedreven. Je stelt je de vraag: is hier het einde van het Jezusverhaal? Zal Jezus hier door zijn dorpsgenoten om het leven gebracht worden? Dat gebeurt niet.

C. Na de genezing van een man in de synagoge van Kafarnaüm beraamden de Farizeeën het plan om Jezus uit de weg te ruimen. Na het optreden van Jezus in de synagoge van Nazaret wist Jezus op het nippertje aan de dood te ontkomen. Hoe gaat je verhaal verder?

M. Jezus is zich nu nog meer bewust van het gevaar dat hij loopt en aan de toekomst moet denken. Hij zendt zijn leerlingen uit. Ze moeten een soort stage doen. Tijdens deze oefenperiode worden ze met het nieuws geconfronteerd dat koning Herodes Johannes de Doper liet onthoofden. Het gevaar komt dichterbij. Niet alleen de geestelijke overheid maar ook de wereldlijke overheid betekent een bedreiging. Ik bouw mijn verhaal verder op door aan beide kanten van het meer - de kant van de joden en de kant van de heidenen - gelijkaardige gebeurtenissen te laten plaatsvinden.
Nadat Jezus vernomen heeft dat Johannes de Doper is onthoofd wijkt Jezus uit naar een eenzame plaats. Mensen verzamelen zich rond Jezus en hij voedt ze (de eerste broodvermenigvuldiging). Daarna steken de leerlingen het meer over. Jezus komt achterna en zijn leerlingen zijn van mening dat een spook op hen afkomt. Ze steken het meer weer over. Dan heeft de grote discussie tussen de Farizeeën en enkele schriftgeleerden uit Jeruzalem plaats over het eten met onreine handen. De sfeer is zo bits dat Jezus voor zijn leven vreest. Hij wijkt uit naar Tyrus en Sidon. Jezus wil er anomiem zijn. Maar een vrouw uit de streek herkent hem en vraagt om haar dochtertje te genezen. Jullie kennen de woorden van die vrouw op Jezus’poging om de vrouw van zich af te schudden. De vrouw zegt : “De honden onder tafel eten immers van de kruimels van de kinderen.”

C. Blijkbaar had Jezus niet verwacht dat een heidense vrouw op hem beroep zou doen. Ik ben verrast van Jezus’houding, want ik zie dat ook Jezus groeit in zijn geloof en beter inzicht krijgt in zijn zending. Ik sta in bewondering voor de grote openheid, waarmee Jezus nieuwe situaties tegemoet gaat.
Ik stel me de vraag wat er na de ontmoeting met de heidense vrouw nog gebeurt in dat heidens gebied?

M. Jezus keert uit Tyrus terug, en gaat via Sidon richting het meer van Galilea. Jezus had niet verwacht dat een heidense vrouw op hem beroep zou doen. Hij had ook niet verwacht dat heidense oren naar hem zouden luisteren en heidense tongen over zijn goede boodschap zouden spreken. Tegen verwachting in doet een doofstomme beroep op Jezus.
Niet alleen een heidense vrouw en een heidense man geloven in de geneeskracht van Jezus, vele heidenen hongeren naar Jezus, zoals ook vele joden het deden. Voor de heidenen organiseert Jezus een tweede broodvermenigvulding. De Farizeeën begrijpen er niets van; ook de leerlingen begrijpen er niets van. Meer nog, het ongeloof van beide groepen is zeer groot. Het verhaal van de genezing van de blinde wil duidelijk maken dat zij blinden zijn en dat hun ogen slechts langzaam zullen opengaan.

C. Vanaf het verhaal van de eerste broodvermenigvuldiging tot het verhaal van het onbegrip van Farizeeën en leerlingen zijn er vele verhalen. Soms verlies ik de draad erbij. Bovendien steekt Jezus voortdurend het meer over en gaat hij van de ene stad naar de andere. Toch een verwarrend geheel of niet?

M. Ik wil eerst ingaan op jouw tweede opmerking nl. dat Jezus in deze tekstblok (Mc 6,30- 8,21) voortdurend van plaats verandert, vele malen het meer oversteekt en van de ene stad naar de andere gaat. Ik heb met opzet dit zo geconstrueerd. Het geeft iets weer van de ervaring van Jezus die vreest voor zijn leven. Door voortdurend van plaats te veranderen kan hij door de medewerkers uit zijn naaste omgeving moeilijk gelocaliseerd en overgeleverd worden. Maar de tekstblok heeft iets onrustigs en het vergt al je aandacht om de wandel van Jezus bij te houden.
In je eerste opmerking zei je dat je door de veelheid van verhalen de draad dreigt te verliezen. Wel, ik heb die verhalen gegroepeerd rond het thema brood. Hierdoor vormt het geheel van deze verhalen toch een zekere eenheid.
Zo zijn we gekomen bij de centrale pericope van het evangelie nl. de geloofsbelijdenis van Petrus.

C. Mag ik toch nog eventjes stilstaan bij het thema van het brood. Materieel gezien is er op onze wereld een enorme kloof tussen het Noorden en het Zuiden. Er is veel rijkdom in het Noorden en er is een enorme armoede in het Zuiden. Sommige mensen uit het Zuiden zoeken hun toevlucht in het Noorden, als asielzoekers en vluchtelingen.

M. Jullie geloofsgemeenschappen worden uitgedaagd om solidair te zijn met vluchtelingen en asielzoekers, met de Derde en de Vierde Wereld. Jullie worden ook uitgedaagd om te luisteren naar de verhalen van mensen uit het Zuiden.
In het Westen lijden jullie honger aan geestelijk voedsel, geesteskracht, geloof in wat Hierboven is. Jullie hebben honger en jullie voeden zich niet met wat jullie gegeven is.

2de deel

C. Zowel voor joden als voor heidenen is Jezus broodnodig. Maar hoe moet het nu verder daar het gevaar in Galilea zo groot is dat Jezus naar heidens gebied is uitgeweken.

M. Er gebeurt iets merkwaardigs. Jezus zakt van het heidense Noorden af naar Caesarea Filippi, een stad door de Romeinen gebouwd. Daar antwoordt Petrus op de vraag van Jezus wie Hij volgens hem is met de geloofsbelijdens : Gij zijt de Christus. Deze geloofsbelijdenis staat centraal in mijn evangelie. Deze belijdenis doet het verhaal kantelen. Van hieraf gaat Jezus niet meer uitwijken of veiliger plaatsen opzoeken, van hieraf gaat Jezus de uitdaging aan en zal Hij naar Jeruzalem gaan in het hart van het jodendom. Petrus is de mening toegedaan dat Jezus de macht moet grijpen, Jezus kiest echter voor geweldloosheid.

C. Petrus (en wellicht ook zijn medeleerlingen) hebben blijkbaar een andere visie op het messiasschap van Jezus. Zij koesteren blijkbaar andere verwachtingen dan Jezus. De enen zijn uit op macht, Jezus op geweldloosheid. Dat moet toch uitlopen op een breuk? Niet?

M. Inderdaad zal het uitlopen op een breuk. Laten we dat meer van nabij bekijken. Ik geef een viertal voorbeelden.
Het eerste voorbeeld. Na de belijdenis van Petrus aan Jezus dat Hij de messias, de christus is, zegt Jezus dat de mensenzoon veel zal moeten lijden, zal sterven, maar na drie dagen zal verrijzen. Petrus reageert furieus op deze standpuntbepaling van Jezus. Jezus zelf zal Petrus tot de orde roepen en hem duidelijk maken dat niet hij, Petrus, de richting bepaalt, maar Jezus zelf. “Achter mij, satan… “ zegt Jezus tot Petrus.
Het tweede voorbeeld. In Betanië zalft een vrouw – Maria Magdalena – Jezus’ hoofd met dure nardusbalsem. Hierbij verwijst Jezus naar zijn nabije dood. Dat neemt Judas niet. Hij wil Jezus voor een tijdje uitschakelen. Hij gaat naar de hogepriesters en gooit het met hen op een akkoordje om hen Jezus over te leveren en om Jezus met geweld gevangen te nemen.
Het derde voorbeeld. Bij de gevangenneming van Jezus in de hof van Olijven trekt één van Jezus’leerlingen het zwaard en slaat met één houw het oor van de dienaar van de hogepriester af. Maar Jezus zelf verzet zich niet tegen zijn gevangenneming. De leerlingen vluchten en nemen afstand van Jezus die kiest voor geweldloosheid.
Het vierde voorbeeld. Op de binnenplaats van het paleis van de hogepriester zal Petrus zich distantiëren van Jezus en zeggen dat hij Jezus niet kent.

M. De leerlingen verengen het Rijk Gods tot een onafhankelijke joodse staat, waarin zij het gezag zullen voeren. Voor die onafhankelijkheid willen ze vechten tegen de Romeinen en geweld gebruiken. Jezus echter is ervan overtuigd dat je het hart van de mensen niet kunt veroveren met macht en geweld, maar met dienstbaarheid, vriendschap en liefde. Het Rijk Gods vestig je niet met veroveringsdrang maar met dienstbaarheid.
Tijdens het leven van Jezus konden zijn leerlingen Jezus’keuze niet begrijpen; het is pas veel later, na zijn dood, dat ze Hem beter zijn gaan begrijpen. Ze hebben ook ingezien dat het Rijk Gods niet beperkt blijft tot de joden, maar zich uitstrekt tot de heidenen. Zo werd Petrus de brugfiguur, de rots waarop Jezus zijn kerk bouwde.

C. Je bent nu wel ver afgeweken van jouw verhaal. Je hebt ons verteld over de geloofsbelijdenis van Petrus, over de lijdensvoorspelling van Jezus, over de reactie van Petrus en over de terechtwijzing van Petrus door Jezus. Hoe gaat het verhaal verder?

M. Het verhaal van Jezus is geen noodlotverhaal. Jezus ondergaat het lot niet. Jezus bepaalt het lot. Hij kiest. Jezus weet dat zijn keuze voor geweldloosheid lijden en dood met zich kunnen meebrengen. Jezus is ervan overtuigd dat de dood niet het laatste woord is. Die overtuiging van Jezus heb ik in mijn evangelie willen verduidelijken door het verhaal van de lijdensvoorspelling te laten volgen door het verhaal van de verheerlijking van Jezus op de berg. Achter de aardse, vergankelijke en sterfelijke mens Jezus schuilt een hemelse, onvergankelijke en onsterfelijke Jezus.
Om duidelijk te maken dat het in deze wereld om dienstbaarheid gaat en niet om macht, heb ik de lijdensvoorspelling van Jezus driemaal herhaald. Telkens heb ik laten volgen dat de leerlingen het niet begrijpen. Daarop volgt telkens een oproep van Jezus om hem na te volgen. Dat vormt de inhoud van het negende en het tiende hoofdstuk.

C. Kan je uit die twee hoofdstukken enkele verhalen wat concreter toelichten?

M. In het negende hoofdstuk staat het verhaal van de bezeten jongen. Terwijl drie leerlingen de verheerlijking van Jezus op de berg meemaken, trachten de andere leerlingen de duivel uit een bezeten jongen uit te drijven. Maar zij slagen er niet in. Nadat Jezus met zijn drie leerlingen van de berg is afgedaald en zij zich vervoegen bij de andere leerlingen, geneest Jezus de bezeten jongen. De leerlingen vragen : “Waarom hebben wij hem niet kunnen uitdrijven”? waarop Jezus antwoordt: “Dit soort kan door niets anders uitgedreven worden dan door bidden en vasten.” Bevrijding van onreine geesten is niet een kwestie van macht, maar van de kracht van Gods Geest.
Een ander verhaal. Het verhaal van de onverbreekbaarheid van het huwelijk bij het begin van het tiende hoofdstuk. Jezus is gekomen in het gebied van Judea. Hij is niet al te ver meer weg van Jeruzalem, het centrum van de wereldlijke en geestelijke macht. De Farizeeën komen met een listige vraag: “Staat het een man vrij zijn vrouw te verstoten.” Het antwoord op deze vraag kan voor vuurwerk zorgen. We weten immers dat Johannes de Doper onthoofd werd omdat hij zich gemengd had in de man-vrouwrelaties van koning Herodes. We weten ook dat de Farizeeën met de Herodianen een pact hadden gesloten om Jezus uit de weg te ruimen.
In het tiende hoofdstuk staat ook het verhaal van de rijke jongeman. Zoals ik reeds gezegd heb, bevindt Jezus zich niet ver van Jeruzalem. Hij ziet het lijden en de dood in het gezicht. Dan vervallen alle franjes en bijkomstigheden. Dan spits je je toe op de essentie. Dan speelt rijkdom geen rol meer, dan telt alleen maar zich volledig toevertrouwen aan God.
Op het einde van het tiende hoofdstuk staat het verhaal van de blinde van Jericho. Die blinde roept : Zoon van David, heb medelijden met mij. Deze blinde kondigt reeds het verhaal van de intrede van Jezus in Jeruzalem aan. Want Jezus is een afstammeling van koning David. Hij is een zoon van David. De blinde ziet dat Jezus, zoon van David, de messias is. De blinde gelooft, wordt genezen, volgt Jezus naar Jeruzalem.

C. Het verhaal van de intocht in Jeruzalem is toch wel een schitterend verhaal. We zien Jezus langzaam binnenrijden in Jeruzalem, gezeten op een ezel. We zien mensen de loper (mantels) uitrollen voor hem en we zien Jezus in een groene haag doorrijden langs mensen die juichen: Gezegend Hij die komt in de naam van de Heer, Hosanna in de hoge.

M. Het is inderdaad een mooi verhaal. Het geeft weer dat Jezus als een koning van de vrede Jeruzalem binnentreedt. De euforie duurt echter niet lang. Jeruzalem is nog geen stad van vrede. Via het beeld van de verdorde vijgenboom kondigt Jezus aan dat voor dit Jeruzalem geen toekomst is en via het verhaal van de tempelreiniging dat er geen toekomst is voor een dergelijke tempeleredienst. Het kan bijna niet anders dat er een confrontatie tussen Jezus en de geestelijke overheid plaatsvindt. Een eerste vraag die de hogepriesters aan Jezus stellen is de vraag welke bevoegdheid hij heeft. Er volgen een aantal twistgesprekken, die Jezus moeten strikken. Zo b.v. de vraag of men aan de keizer belasting moet betalen.
In het dertiende hoofdstuk breng ik het apocalyptisch verhaal. Het is het verhaal in beelden over de toekomst. In dit hoofdstuk schets ik de verwoesting van Jeruzalem en van de tempel; ik laat de betrekkelijkheid van deze aardse gemeenschap zien en ik geef een beeld van de komst van de Mensenzoon en het vestigen van zijn hemels rijk van vrede.

C. Als ik je goed beluister, zijn we aan het einde van het evangelie gekomen. En toch zijn er nog drie hoofdstukken.

M. Er zijn inderdaad nog drie hoofdstukken. Hoofdstuk 14 en 15 vertellen het lijdensverhaal en het korte hoofdstuk 16 vertelt het verhaal van het lege graf. Deze verhalen zijn jullie wel bekend.
Het lijdensverhaal begint met het verhaal van de zalving. Daarover heb ik al iets gezegd. Die zalving geeft bij Judas de doorslag om het met de geestelijke overheid op een akkoordje te gooien om Jezus in de handen van de hogepriesters te spelen. Judas is nu niet enkel meer een leerling, maar een spion en een roofdier die het goede moment afwacht om zijn prooi te overvallen. Met een schijnheilig gezicht is Judas aanwezig bij het laatste avondmaal. Jezus kent zijn leerlingen maar al te goed en hij verwoordt dat de verrader zich in hun eigen midden bevindt. Terwijl ze naar de Hof van Olijven gaan vertelt Jezus hen dat allen hem in de steek zullen laten. Dramatischer kan het niet. Jezus is als mens eenzamer dan ooit. Hij bidt tot God om Zijn wil te doen.

C. Wat ik zo in Jezus bewonder is zijn intense verbondenheid met God. Ofschoon hij voortdurend in gevaar verkeert, ofschoon allerlei invloedrijke personen hem proberen te strikken, ofschoon één van zijn leerlingen hem zal verraden en de anderen hem in de steek zullen laten, blijft hij een minzaam man, die liefde voorop stelt.

M. Dat is juist. Ik heb Jezus in mijn evangelie “zoon van God” genoemd. Ik heb die formulering met veel voorzichtigheid gebruikt omdat hij bij de joden een andere betekenis heeft dan bij de heidenen. Het is voor ons een opgave om in situaties van tegenstand en bedreiging minzaam en liefdevol te blijven. Ik stel jullie de vraag : Slagen jullie erin om minzaam en liefdevol te blijven ofschoon jullie tegenstanders alles eraan doen opdat jullie uit het maatschappelijk leven verdwijnen.

M. Ja. Het is Judas, één van de Twaalf die Jezus overlevert. Hij doet dit met een kus en met de groet ‘Rabbi’. Het klinkt bijna : ‘Sorry, meester, maar zo kan het niet verder gaan. We grijpen in.’ Jezus wordt door het sanhedrin ter dood veroordeeld, omdat Hij postief antwoordt op de vraag: “Zijt Gij de Christus, de zoon van de Gezegende.” Na deze veroordeling leidt de geestelijke overheid Jezus naar Pilatus om Jezus te laten kruisigen. Ze maken handig gebruik van een gewoonte om iemand vrij te laten en iemand te doden en ze chanteren de landvoogd door zijn loyaliteit met de keizer in twijfel te trekken. Jezus wordt gekruisigd en begraven.

C. Met de begrafenis van Jezus zijn we toch aan het einde van het evangelie gekomen? Of toch niet.

M. Toch niet. Want bij het bezoek van de vrouwen aan het graf op paaszondag blijkt het graf leeg te zijn. Zij krijgen te horen: “Hij is niet hier… Hij gaat u voor naar Galilea. Daar zult ge Hem zien.” En ik eindig mijn verhaal met de zin: De vrouwen gingen naar buiten en vluchtten weg van het graf; want schrik en ontsteltenis hadden hen overweldigd. En uit vrees zeiden ze er niemand iets van.”

C. Hoe kan dat nu? Er zijn toch bloeiende christengemeenschappen ontstaan in Galilea.

M. Inderdaad, maar dat is niet de vrucht van wat de vrouwen zeiden, maar van de Geest van Jezus zelf. Je had verwacht dat ik je de code zou bezorgen om mijn evangelie te lezen. Dat heb ik gedeeltelijk gedaan. Maar je de code geven om in Jezus te geloven, kan ik niet. Die code leer je pas kennen als je gelooft, en ieder krijgt een persoonlijke code.

C. Dat is verrassend. We kwamen naar jou luisteren om de code van jouw evangelie te ontdekken en je vertelt ons nu dat we onze persoonlijke code moeten raadplegen om in Jezus te geloven.

M. Lieve seniores, Ik, Marcus, heb een evangelie geschreven om niet te laten verloren gaan wat mensen met Jezus hadden meegemaakt. Ik vraag jullie: laat in jullie eeuw niet verloren gaan wat waardevol is. Ik heb meegemaakt dat Jeruzalem, de heilige stad, en dat de tempel werd verwoest. In jullie tijd word je voor de vraag gesteld : Wat is het voornaamste. Jezus antwoordde hierop : Bemin God boven alles en je naaste als jezelf. Vertel dat aan je kinderen en je kleinkinderen. Vertel hen dat een christen zich bekommert om de kleine, hulpeloze mens. Vertel hen dat niet de haat en het racisme de menselijke relaties bepalen, maar de dienstbaarheid en de liefde.
Mijn lieve mensen, besef toch hoe uitzonderlijk het christendom is. Besef hoe waardevol je geloof is.

C. Met deze woorden sluiten we deze bezinning af. Hartelijk dank, evangelist Marcus voor je ontvouwing van je evangelie en je gesprek met hedendaagse gelovigen.

de (echter) . de (echter) . Verwijzing : de (echter) , zie Mt 1,2 . Partikel als tweede woord in de zin . Lichte tegenstelling . Om verandering van personage of situatie in de zin aan te duiden . In 6210 verzen in de bijbel . In 3754 verzen in het O.T. . In 2456 verzen in het N..T. . Mt (421) . Mc (149) . Lc (478) . Joh (203) . Hnd (490) . Brieven (708) . Apk (7) . In 149 verzen bij Marcus . In vijf verzen in Mc 1 : (1) Mc 1,8 . (2) In Mc 1,14 kan de (echter) een lichte tegenstelling tussen Johannes de Doper en Jezus aanduiden . (3) Mc 1,30 . (4) Mc 1,32 . (5) Mc 1,45 .
- ho de (hij echter) . Verwijzing : de (echter) , zie Mt 1,2 . In 353 verzen in het N.T. . Mc 1 (1) , Mc 2 , Mc 3 , Mc 4 , Mc 5 , Mc 6 , Mc 7 , Mc 8 , Mc 9 , Mc 10 , Mc 11 , Mc 12 , Mc 13 , Mc 14 , Mc 15 , Mc 16 . In één vers in Mc 1 : Mc 1,45 .

kai (en) . Verwijzing : kai (en) , zie Mc 1,4 . Nevenschikkend voegwoord . In 26980 verzen in de bijbel . In 5113 verzen in het N.T. . Mt (705) . Mc (555) . Lc (822) . Joh (530) . Hnd (660) . Apk (371) . Meestal wordt het gebruikt als voegwoord tussen twee nevenschikkende zinnen of tussen twee zinsdelen . Het komt voor bij het begin van een pericope of bij het begin van een zin ondanks de verandering van personage of van situatie .
Wat het gebruik van het voegwoord kai (en) en het partikel de (echter) betreft , komen in Marcus twee groepen teksten voor . De ene groep zouden we kai (en)-teksten kunnen noemen , omdat kai (en) gebruikt wordt in teksten waar geen verandering van personage plaatsvindt . De andere groep zouden we de (echter, nu)-teksten kunnen noemen , omdat er bij verandering van personage het partikel de (echter, nu) wordt gebruikt . Dat partikel staat steeds op de tweede plaats in de zin . Maar vaak staat ook kai (en) in teksten waar verandering van personage plaats vindt . De kai-groep lijkt goed aan te sluiten bij de mondelinge tradtie , de de-groep zou een literaire aanwijzing kunnen zijn om de lezer attent te maken op het presenteren van een verandering van personage en zou kunnen aansluiten op een schriftelijke traditie . Dergelijke leestekens in de tekst zijn aangewezen in teksten waar nog geen punten en komma's werden geschreven .
Dit voegwoord staat vaak aan het begin van een pericope . Bij verandering van personage wordt ook de (echter) gebruikt . Grammatici noemen de verbindingen van zinnen met het nevenschikkend voegwoord kai (en) parataxen (naast elkaar gestelde zinnen) . Wellicht komt dit onder invloed van het Hebreeuwse gebruik van waw (en) .
In veertig van de vijfenveertig verzen in Mc 1 . Niet in (1) Mc 1,1 . (2) Mc 1,2 . (3) Mc 1,3 . (4) Mc 1,8 . (5) Mc 1,14 .
In vierenvijftig van de zesenvijftig verzen in Mc 6 . Niet in (1) Mc 6,18 . (2) Mc 6,52 .