Handelingen van de Apostelen , Hnd

Het gaat in de eerste plaats om het lezen en begrijpen van de tekst . Allerlei inleidingen , voorstellen van indeling , interpretaties moeten in dienst staan van de lezing van de tekst en kunnen de aandacht van de lezer aanscherpen .

Handelingen van de apostelen wordt beschouwd als het tweede van het tweeluik lukasevangelie-Handelingen . Beide hebben een proloog ; de proloog bij het begin van het evangelie leidt wellicht het hele tweeluik in " wat zich onder ons heeft voltrokken" (Lc 1,1) . De proloog van Handelingen verwijst naar het evangelie , "het eerste verhaal heb ik gemaakt over alles wat Jezus heeft gedaan en geleerd" (Hnd 1,1) . Zo krijgen we vanaf het eerste vers een antwoord op onze vraag waarover het gaat , over de inhoud van het tweeluik . Er zijn verbanden tussen de eerste hoofdstukken van het lucasevangelie en Hnd 28 , vooral tussen Lc 4 en Hnd 28,17-31 . Eveneens tussen Lc 24 en Hnd 1 en tussen Lc 24 en Hnd 28 .

De schrijver Lucas interpreteert al wat gebeurt in positieve zin . Hij ziet hoe het woord van God gebracht wordt vanuit Jeruzalem en Judea naar Samaria tot het uiteinde van de wereld . De eerste acht hoofdstukken vinden plaats in Jeruzalem . De steniging van Stefanus en de vervolging die erop volgt , noodzaakt de leden van de gemeenschap uit te wijken . Filippus en Petrus geven onderricht in Samaria . In Caesarea bekeert de centurio Cornelius zich . Er ontstaat in Antiochië een meer Hellinistisch gerichte gemeenschap (Hnd 11,19-26) . Vanaf Hnd 13 wordt de christelijke boodschap verder in het Romeinse Rijk gebracht (tot het uiteinde van de aarde) .
De joden zijn massaal niet ingegaan op de boodschap dat Jezus de messias is, dat hij verrezen is en dat de volkeren-christenen zich slechts aan enkele joodse gebruiken moesten houden . Lukas interpreteert het in het licht van het Oude Tesament : ze hebben ogen, maar ze zien niet ; ze hebben oren , maar ze horen niet ; ze hebben een hart , maar ze voelen niet (Js 6 , Hnd 28,26 - Hnd 28,27 - Hnd 28,28) .

In het lucasevangelie en Handelingen vinden we een complex van netwerken o.a. het volgende :

Er komen heel wat redevoeringen voor in Hnd :
(1) redevoering van Petrus over de opvolging van Judas .
(2) de redevoering van Petrus op Pinksterdag .
(3) de redevoering van Petrus in de tempel .
(4) (5) twee redevoeringen van Petrus voor het Sanhedrin .
(6) de redevoering van Stefanus .
(7) de redevoering van Filippus en de eunuch .
(8) de redevoering van Petrus bij Cornelius .
(9) redevoering van Paulus in Antiochië van Pisidië .
(10) redevoering van Petrus te Jeruzalem .
(11) redevoering van Jakobus te Jeruzalem .
(12) redevoering van paulus in Thessalonica .
(13) redevoering van Paulus in Berea .
(14) redevoering van Paulus op de Areopaag van Athene .
(15) redevoering van Paulus te Milete .
(16) verdedigingsrede van Paulus tegeover het volk .
(17) redevoering van Paulus voor het Sanhedrin .
(18) redevoering van Paulus tegenover de gouverneur Felix .
(19) redevoering van Paulus tegeover koning Agrippa .
(20) redevoering fvan Paulus tegeover de joden van Rome .

Het verhaal van de lamme wordt in het lucaans werk viermaal gelezen : Lc 5,17-26 (Jezus) , Hnd 3,1-10 en Hnd 9,32-35 (Petrus) , Hnd 14,8-13 (Paulus) .
Het verhaal van een dodenopwekking driemaal : Lc 7,11-17 : de jongeling van Naïn (Jezus) , Hnd 9,36-42 : Tabitha in Joppe (Petrus) , Eutychos in Troas (Paulus) .
Samenvattingen van wonderde daden komt viermaal voor : Lc 4,40-41 , Lc 6,17-19 , Hnd 5,12-16 , Hnd 19,11-12 .

Driemaal wordt het bekeringsverhaal van Paulus verteld :Hnd 9,1-31 , Hnd 22,6-16 en Hnd 26,12-18 .
Het visioen van Cornelius wordt viermaal verteld : Hnd 10,1-8 , Hnd 10,22 ; Hnd 10,30-33 ; Hnd 11,11-14 .

Drie missiereizen van Paulus : (1) Hnd 13,1-14,28 . (2) Hnd 15,36-18,22 . (3) Hnd 18,23-21,17 .
Vaak is er aan een plaats een gebeuren gelinkt .
Eerste missiereis : Hnd 13,1-14,28 . Salamis : Barnabas en Saulus worden door Johannes Marcus vergezeld . Pafos : de joodse magiër Barjezus of Elymas wordt door Saulus / Paulus met blindheid geslagen omwille van zijn tegenwerking bij de preding aan de proconsul Sergius . In Perge in Pamfylië verlaat Johannes Marcus hen . In Antiochië van Pisidië houdt Paulus een uitgebreide redevoering , die gericht is tot de joden . Geloof bij de volkeren , vervolging door de joden . Ikonium : tweespalt onder de bevolking . Paulus en Barnabas wordt met steniging bedreigd . Lystra : genezing van een lamme . De bevolking beschouwt hen als goden die uit de hemel zijn neergedaald , maar uit Antiochië en Ikonium komen tegenstanders en stenigen Paulus , maar hij brengt het er levend vanaf .
Jeruzalem : eerste kerkvergadering .
Tweede missiereis : Hnd 15,36-18,22 . Opsomming van verschillende plaatsen . Lystra : de leerling Timoteüs . Troas : visioen om over te steken naar Macedonië . Filippi : Lydia en uitdrijving van een onzuivere geest uit een helderziende waarzegster slavin . In de gevangenis en de wonderlijke bevrijding eruit . Tessalonica : Jason wordt voor het gerceht gesleept . Berea : succes maar tegenstanders bedreigen Paulus . Athene . redevoering van Paulus op de Areopaag tot de volkeren (heidenen) . Korinte : Paulus ontmoet er Aquila en Priscilla . Bekering van de synagogeoverste Crispus . Paulus voor de proconsul Gallio . Via Syrië , Kenchreeën , Efese en Caeserea naar Antiochië .
Derde missiereis : Hnd 18,23-21,17 . Galatië , Phrygië , succesvol optreden van Apollos . Efese : Paulus roept de heilige geest aan over de gedoopten . Wonderdaden van Paulus . Uitdrijving van de boze geest uit de joodse exorcisten . Conflict met de zilversmid Demetrius . Paulus naar Macedonië en Griekenland . Terug naar Macedonië . Naar Troas : dodenopwekking . Paulus neemt afscheid in Milete . Afscheid in Tyrus . Ontmoeting met Agabus in Caesarea . Paulus naar Jeruzalem . Conflict over het bezoek aan de tempel . Arrestatie van Paulus .

THEMA : HEMELVAART , AFSCHEID EN OVERDRACHT

Het verhaal van de hemelvaart van Jezus wordt door Lucas in het lucasevangelie (Lc 24,50-53) en in de Handelingen van de apostelen (Hnd 1,4-11) verteld . Het verhaal van de hemelvaart van Elia (2 K 2,1-18) stond model voor dat van de hemelvaart van Jezus . Het verhaal van de hemelvaart van Elia regelt het afscheid van Elia en de opvolging door Elisa . Dat wordt verwoord door een verzoek , een bede om het dubbele van Elia's geest , de hemelopneming van Elia en het profetisch optreden van Elisa , waaruit blijkt dat Elisa de beloofde geest van Elia heeft ontvangen .In het hemelvaartverhaal van Jezus wordt het verzoek van Elia en de bede van Elisa vervangen door het gebod van Jezus om in Jeruzalem te blijven en de belofte (epaggelia) van de geest af te wachten . Na de hemelvaart van Jezus moeten de leerlingen nog tien dagen wachten op de komst van de geest . Na het ontvangen van de geest zullen zij getuigen zijn (omschreven naar tijd , plaats en inhoud) .

Het woord van de profeet tot de leerling(en) : een verzoek / een bevel (aanbeveling) :
- Elia stelt aan Elisa voor een verzoek te doen : "En het gebeurde terwijl zij overstaken dat Elia tot Elisa zei : vraag wat ik voor u kan doen , voordat ik van u word weggenomen” (2 K 2,9).
- Jezus geeft een bevel (aanbeveling) aan zijn apostelen : “Terwijl Hij met hen at , beval Hij hun” (Hnd 1,4) .
De inhoud van het verzoek/ bevel: de gave van de geest :
- Elisa doet aan Elia het verzoek om het dubbele van zijn geest te ontvangen : "En Elisa zei : moge het toch zijn dat het dubbele van uw geest over mij is" (2 K 2,9) .
- Het bevel van Jezus aan de apostelen heeft betrekking op de gave van de geest : “... Jerusalem niet te verlaten maar de belofte van de vader af te wachten , die gij van Mij vernomen hebt : Johannes doopte met water , maar gij zult over enkele dagen gedoopt worden met de heilige geest… Maar gij zult kracht ontvangen van de heilige geest die over u komt , om mijn getuigen te zijn in Jerusalem , in geheel Judea en Samaria en tot het uiteinde der aarde” (Hnd 1,4 - Hnd 1,5 . Hnd 1,8) .
Bij de belofte van de Vader toont het einde van het lucasevangelie en het begin van de Hnd een grote gelijkenis met het begin van het evangelie volgens Marcus en volgens Matteus . In beide gevallen gaat het om het zenden van een 'engel' . Lc 24,49 : en zie ik zend het engelbewaarschap van mijn vader over jullie . Mc 1,2 // Mt 3,1 // Lc 3,27 (= Mal 3,1 - Ex 23,20) : zie ik zend mijn engel voor je aangezicht uit . Hnd 1,4 : maar de belofte (het engelbewaarderschap) van de Vader af te wachten , dat jullie van mij gehoord hebben . epaggelia (belofte , bij-engelschap , engelbewaarderschap) .
Het ontvangen van de kracht van de geest is een element dat Lc 24,49 en Hnd 1,4 / Hnd 1,8 gemeenschappelijk hebben . De teksten verwijzen naar verhalen als de aankondiging van Johannes en Jezus , als het begin van Jezus' optreden in het algemeen en in Nazaret :
- Aankondiging van de geboorte van Johannes de Doper : Lc 1,5-25 . Lc 1,17 : die zal uitgaan voor zijn aanschijn met de geest en de kracht van Elia .
- Aankondiging van de geboorte van Jezus : Lc 1,26-38 . Lc 1,35 : De heilige Geest zal over je komen en de kracht van de Allerhoogste zal je overschaduwen .
- Doop van Jezus : Mc 1,9-11 - Mt 3,13-17 - Lc 3,21-22 . Lc 3,22 : en de heilige Geest in lichamelijke gedaante afdaalde .
Het getuigenis van de apostelen is één van de elementen die Lc 24,48 - Lc 24,49 en Hnd 1,4 / Hnd 1,8 gemeenschappelijk hebben : Lc 24,48 : jullie zijn getuigen van deze 'dingen' . Hnd 1,8 : jullie zullen mijn getuigen zijn .
Getuigen zijn wijst op opvolging maar ook op de aard van de opvolging . Na het heengaan van Elia werd de leerling Elisa leraar . Op deze wijze gebeurt het niet met de leerlingen van Jezus . Zij blijven leerlingen . Ze zijn en blijven getuigen . In de meeste teksten van Hnd kan dat getuigenis onder verschillende aspecten bekeken worden : tijd , plaats en inhoud . Naar tijd : vanaf het doopsel van Johannes tot ... Naar plaats : te beginnen vanaf Jeruzalem ... Naar inhoud : het leven van Jezus , zijn lijden , dood , opstanding , geestesgave enz....
De ten hemel opneming van de profeet :
- Elia wordt ten hemel opgenomen : “En het gebeurde terwijl zij verder gingen en praatten ,... en Elia werd ten hemel opgenomen” (2 K 2,11) .
- Jezus wordt ten hemel opgenomen : “En nadat Hij dit gezegd had , werd Hij ... omhooggeheven” (Hnd 1,9); "Deze Jezus , die van u ten hemel werd opgenomen , ..." (Hnd 1,11).
De leerling(en) is / zijn getuige(n) :
- Elisa ziet Elia ten hemel opgenomen worden en verdwijnen : "En (Elia) zei : U vraagt iets moeilijks , maar als u mij ziet wanneer ik word opgenomen , zal uw bede verhoord worden ; ziet u mij niet , dan wordt uw bede niet verhoord” (2 K 2,10) ; “Terwijl zij nu pratend verder gingen ... werd Elia ten hemel opgenomen” (2 K 2,11) ; “Elisa zag het ... Toen hij hem niet meer zag....” (2 K 2,12) .
- De apostelen zien Jezus ten hemel opgenomen worden en verdwijnen: “Na deze woorden werd Hij ten aanschouwen van hen omhooggeheven en een wolk onttrok Hem aan hun ogen. Terwijl zij hem gespannen nastaarden,… "Mannen van Galilea, wat staat ge naar de hemel te kijken". (Hnd 1,9 - Hnd 1,10 - Hnd 1,11).
De gave van de geest aan de leerling(en) :
- Elisa ontvangt de geest van Elia , en zet het werk van Elia verder : (13) daarop raapte hij de profetenmantel op die Elia had laten vallen , keerde terug en bleef staan aan de oever van de Jordaan ; (14) hij nam de mantel van Elia , sloeg ermee op het water en riep uit : “waar is Jahwe dan toch , de God van Elia” . Weer sloeg hij op het water , en nu verdeelde het zich naar links en naar rechts , zodat Elisa kon oversteken . (15) Toen de leden van de profetengilde in Jericho dat uit de verte zagen , zeiden ze : “De geest van Elia rust op Elisa” (2 K 2,13 - 2 K 2,14 - 2 K 2,15) .
- Met Pinksteren zullen de apostelen de Geest van Jezus ontvangen en het werk van Jezus verder zetten .

Eerst is er de hemelvaart van Jezus (Lc 24,50 - Lc 24,51) , vervolgens de terugkeer van de leerlingen naar Jeruzalem (Lc 24,52) en tenslotte het gebed in de tempel (Lc 24,53) . Dit schema vinden we terug in Hnd 1 : hemelvaart (Hnd 1,6-11) , terugkeer (Hnd 1,12 - Hnd 1,13a) , gebed in de bovenzaal (Hnd 1,14) .

Bij de verheerlijking van Jezus (Lc 9,28-36) spraken Mozes en Elia over Jezus' levenseinde (exodus) . Lc 9,31 : die verschenen in heerlijkheid (en) zijn (levens)uitgang bespraken die hij zou volbrengen in Jeruzalem . De exodus (uittocht) of pascha van Jezus roept de uittocht uit Egypte door Mozes op . Na deze uittocht volgden veertig jaar van zwerven in de woestijn , waarna de intocht in het beloofde land Kanaän volgde . Jezus' exodus bestaat uit dood en verrijzenis . Hierna volgden veertig dagen voordat Jezus ten hemel werd opgenomen .

Vijfmaal komt in Hnd 2,1 de idee van volledigheid : (1) voltooien . (2) de vijftigste dag . (3) pantes : allen . (4) samen . (5) op hetzelfde - op dezelfde plaats . Die volledigheid vormt een nieuw begin ; bij het vijftigste jaar begint het jubeljaar of het jaar van genade , waarin de religieuze en maatschappelijke verhoudingen worden hersteld . Daarmee doet dit verhaal denken aan het eerste optreden van Jezus in Nazaret , de tekst die hij er in de synagoge las en de toepassing die eraan gaf (Lc 4,16-30) . .
De vermelding van de vijftigste dag roept het joodse feest Sjavoeoth (Wekenfeest) . Het is een oogstfeest . Op dit feest wordt vooral herdacht dat God aan Mozes de wet , geschreven op twee stenen tafels , werd gegeven (Ex 19) .
Daarenboven is het Pinksterverhaal de tegenhanger van het verhaal van de toren van Babel ( Gn 11) . In het verhaal van de toren van Babel verblijven de mensen op één plaats en spreken ze één taal (twee symbolen van uniformiteit) . Het verhaal eindigt met de verspreiding van de mensen over de hele aarde en met de verwarring van de taal (twee symbolen van pluriformiteit) . Het pinksterverhaal pleit noch voor louter uniformiteit noch voor louter pluriformiteit maar voor een éénheid in verscheidenheid . Deze twee schijnbare tegenpolen worden bewerkt door één en dezelfde geest , die zich over de apostelen verdeelt , waardoor ze in staat zijn verschillende talen te spreken , en waarbij iedereen mekaar verstaat .

Het pinkstergebeuren is akoustisch en visueel ervaarbaar : een gedruis alsof er een hevige wind opstak (Hnd 2,2) en vurige tongen die zich op ieder van de aanwezigen verdeelde (Hnd 2,3) . Deze tekenen wijzen in de richting van 'geest-driftig spreken' . Gelijkaardig verschijnsel vond plaats na het gebed van de gelovigen na de vrijlating van Petrus en Johannes (Hnd 4,31) nl. de plaats werd geschud waarin zij waren samengestroomd .

De aanwezigen in het cenakel werden vervuld van heilige geest en beginnen in talen te spreken. Hnd 2,4 : allen werden vervuld van heilige geest . Dat is ook het geval in Hnd 4,31 . Het ontvangen van heilige geest is geen eenmalig gebeuren . Het voltrekt zich in Samaria (Hnd 8,14-17) , Caesarea (Hnd 10,44-48 en Hnd 11,15-17) , Antiochië van Pisidië (Hnd 13,52) , Efese (Hnd 19,1-7) . Soms gaat het ontvangen van de geest gepaard met het spreken in talen . Hnd 2,6 : eenieder hoorde hen spreken in de eigen taal . Hnd 2,11 : wij horen hen spreken in onze talen . Hnd 10,46 : zij hoorden hen spreken in talen . Het Pinksterenwonder voltrekt zich niet alleen in Jeruzalem over de apostelen en de aanwezige joden maar ook over de volken (heidenen) in Caesarea . Hnd 19,6 : elaloun te glôssais = en zij spraken in talen . Na de handoplegging door Paulus ontvingen de gelovigen van Efeze en spraken ze in talen .

In 1 Kor 12 spreekt Paulus over de verschillende geestesgaven , in 1 Kor 13 over de liefde en in 1 Kor 14 over spreken in talen .

In Hnd 2,7 en Hnd 2,12 wordt de Griekse werkwoordvorm existanto van het werkwoord existèmi (zie ons woord exstase) gebruikt . existèmi wordt vertaald door : buiten zichzelf zijn , versteld staan , verstomd staan , buiten zichzelf raken , van zijn stuk brengen , van zijn stuk gebracht worden . existèmi roept de gedachte op dat men uit zijn evenwicht geraakt , dat het gebeurde niet overeenkomt met wat men over een persoon (personen) of situatie dacht en bijgevolg vragen oproept . Bij existèmi wordt het voor-oordeel aan het wankelen gebracht . Vaak wordt men van zij stuk gebracht door wat men hoort . Wie van zijn stuk is gebracht stelt een vraag of maakt een opmerking . Hnd 2,7 : Zij waren buiten zichzelf en zeiden vol verwondering: "Maar zijn al die daar spreken dan geen Galileeërs? Hnd 2,12 : Ze stonden allen versteld, en in grote verlegenheid zei de één tegen de ander: ‘Wat heeft dit te betekenen?’

De geest wordt vaak paraklètos - ad-vocatus , bij-geroepene genoemd . In geval van nood is het een helper , in geval van verdriet is het een trooster enz. Hij is iemand die naast je staat , de aanwezigheid van God bij jou , jouw engel-bewaarder enz.

Als gaven van de geest worden vermeld : geloof / trouw (Hnd 6,5 : Stefanus ; Hnd 11,24 : Barnabas) , genade / charis (gratie , gratis) (Hnd 6,8 : Stefanus ; Hnd 13,52 : gelovigen van Antiochië van Pisidië) , kracht (Hnd 6,8 : Stefanus) , wijsheid (Hnd 6,3 : Stefanus) .

In één zin worden vier aspecten van het leven van de gelovigen geschetst : (1) de leer van de apostelen . (2) de gemeenschap . (3) het breken van het brood . (4) bidden . Hnd 2,42 : En zij waren volhardende in de leer der apostelen, en in de gemeenschap, en in de breking des broods, en in de gebeden . Aan elk van deze aspecten zullen we uitvoerig aandacht schenken .
Hnd 2,44 - Hnd 2,45 stelt dat de gelovigen alles gemeenschappelijk hadden . Aan de gelovigen wordt de raad gegeven om alles te verkopen en het te geven / verdelen aan de armen / aan wie het nodig geeft . Dit thema komt veelvuldig voor in het lucasevangelie en in Hnd .
- Johannes de Doper raadt aan : Lc 3,11 : wie twee mantels heeft moet delen met wie er geen heeft , en wie te eten heeft, moet evenzo doen !
- Lc 12,32 - Lc 12,33 : [32] Wees niet bang, kleine kudde, want het heeft jullie Vader behaagd je het koninkrijk te schenken. [33] Verkoop je bezit en geef aalmoezen.
- Lc 18,22 : ‘Dan rest u nog één ding’, zei Jezus tegen hem. ‘Verkoop alles wat u hebt, deel het uit aan de armen, en u hebt een schat in de hemel.
- Lc 19,8 : Zacheüs richtte zich tot de Heer. ‘Heer,’ zei hij, ‘hierbij geef ik de helft van mijn bezit aan de armen, en als ik iemand iets heb afgeperst, vergoed ik het viervoudig.’
In Hnd 4,32 - Hnd 4,33 - Hnd 4,34 wordt uitvoerig op dit thema ingegaan . [32] De grote groep gelovigen was één van hart en ziel en er was niemand die iets van zijn bezittingen zijn eigendom noemde; integendeel, alles stond ter beschikking van de gemeenschap. [33] Met grote kracht legden de apostelen getuigenis af van de opstanding van de Heer Jezus, en zij werden allen rijkelijk begunstigd. [34] Er was immers niemand onder hen die gebrek leed, want allen die grond of huizen bezaten verkochten hun bezit, gingen met de opbrengst naar de apostelen, [35] en legden die aan hun voeten. Daarvan werd uitgedeeld aan een ieder, al naar gelang hij nodig had.
In Hnd 4,36 - Hnd 4,37 krijgen we een concreet voorbeeld . " [36] Zo bezat Jozef, een Leviet afkomstig uit Cyprus, die van de apostelen de bijnaam Barnabas* – dit betekent: zoon van troost – gekregen had, een stuk grond; hij verkocht het, ging met het geld naar de apostelen en legde het aan hun voeten." . Deze Barnabas sloot zich bij de gemeente van Jeruzalem aan . Barnabas bracht Saulus bij de apostelen (Hnd 9,27) Hij werd door Jeruzalem naar Antiochië aan de Orontes gestuurd om te zien wat daar aan het gebeuren was (Hnd 11,22) . Hij was enthousiast en bemoedigde de leerlingen (Hnd 11,23) . Hij bracht Saulus naar Antiochië (Hnd 11,25 - Hnd 11,26) . Barnabas en Paulus ontvingen verschillende opdrachten (Hnd 11,30 . Hnd 12,25 . Hnd 13,2 - Hnd 13,3 . Hnd 15,2 . Hnd 15,22 . Hnd 15,25) . Barnabas maakte de eerste zendingsreis van Paulus mee (Hnd 13,4-14,27) . Vanaf Hnd 13,13 nam Paulus de leiding . In Hnd 15,39 gingen Barnabas en Paulus uit elkaar na een meningsverschil over Johannes Marcus .
Eén van die missies van Barnabas en Saulus was het oeverhandigen van de materiële steun van de gemeenschap van Antiochië aan de gemeenschap van Jeruzalem .
Bezit en grond bindt aan een bepaalde plaats . Door het verkopen van zijn grond was Barnabas niet meer gebonden en kon hij als leraar op zendingsreis trekken .

Volgens Hnd is het christelijk verhaal bij de aanvang een succesverhaal ; eerst drieduizend gelovigen (Hnd 2,41) , kort daarop vijf duizend (Hnd 4,4) . Maar het ging de gemeenschap niet altijd voor de wind . Er waren ook moeilijkheden . Sommigen beschouwden het spreken in talen maar zattemanspraat (Hnd 2,13) . De leiding van de tempel en van het volk wilde het spreken over Jezus het zwijgen opleggen (Hnd 4,17 - Hnd 4,18 ; Hnd 5,28 en Hnd 5,40) . In Hnd 7,59 wordt de diaken Stefanus gestenigd en koning Herodes laat Jakobus doden (Hnd 12,2) . Ook binnenin duiken problemen op . Ananias en Saffira , die de gemeenschap bedriegen , worden zwaar gestraft (Hnd 5) . Er zijn spanningen tussen Hebreeën en Hellenisten (Hnd 6,1) . Paulus wordt naar Tarsus gestuurd na aanvaring met de Hellenisten in Jeruzalem (Hnd 9,29 - Hnd 9,30) . Om problemen rond de voorwaarden tot lidmaatschap van de christelijke gemeenschap op te lossen , wordt een kerkvergadering bijeen geroepen (Hnd 15) . De apostel Paulus bezoekt synagogen in Klein-Azië , Macedonië , Griekenland , Italië , maar telkens ontstaan er moeilijkheden en reageert de gemeenschap verdeeld op de prediking van Paulus . In Hnd 15,39 gingen Barnabas en Paulus uit elkaar na een meningsverschil over Johannes Marcus .

Hnd vertelt niet zoveel hoe het in feite in de christelijke gemeenschappen aan toe ging . Waren en eerst slechts verschillende strekkingen binnen de ene gemeenschap ? Hoe was een samenleven tussen joden-christenen en volkeren-christenen mogelijk met hun verschillende levenswijze ? Welke invloed hadden de moeilijkheden op het theologisch denken van Paulus ? Wanneer zijn er afzonderlijke volkeren-christengemeenschappen ontstaan ? Lag de breuk in de boodschap dat Jezus de messias (Christus) is die gestorven en verrezen is of in de verschillende levenswijze .

In vijf verzen van het lucasevangelie richtte Jezus zich tot God als 'Vader' : (1) Lc 10,21 (dankgebed van Jezus) . (2) Lc 11,2 (het Onzevader) . (3) Lc 22,42 (Jezus in Getsemane) . (4) Lc 23,34 : 'Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.' (vergevingswoorden bij de kruisiging) . (5) Lc 23,46 : 'Vader, in uw handen leg ik mijn geest.' (Jezus' laatste woorden) . Bij zijn steniging bad Stefanus : 'Heer Jezus, ontvang mijn geest' en 'Heer, reken hun deze zonde niet aan.'

Nadat Jezus in de hemel was opgenomen , keerden de 'ooggetuigen' naar Jeruzalem terug . In een bovenzaal bleven zij eensgezind volharden in het gebed . Ze baden opdat ze zouden gedoopt worden met heilige geest . Hnd 1,14 : al dezen waren volhardend eensgezind in het gebed - of - zij bleven eensgezind volharden in het gebed . Hnd 2,1 : zij allen waren tegelijkertijd op dezelfde plaats . Dit vers grijpt terug op Hnd 1,13 - Hnd 1,14 . De leerlingen van Jezus waren bijeen om Gods geest te ontvangen .
Hiermee gingen zij in op het gebod van Jezus om Jeruzalem niet te verlaten maar de belofte (ep-aggelia) van de Vader af te wachten (Lc 24,49 en Hnd 1,4) .
Na de prediking van Filippus in de stad Samaria en na de doop gingen Petrus en Johannes naar de stad om over de gedoopten de heilige geest te aanroepen en hen de handen op te leggen (Hnd 8,12 en Hnd 8,14-17) .

- "Meester , gij die gemaakt hebt hemel , aarde en zee , en al wat daarin is ," (Hnd 4,24) , "en nu , Heer : zie neer op hun bedreigingen en geef het aan uw dienaars om met alle vrijmoedigheid uw woord te spreken ," (Hnd 4,29) .
Na de vrijlating van Petrus en Johannes zijn de gelovigen in gebed verenigd (Hnd 4,23-31) . In Hnd 4,29 bidden de gelovigen tot God om zijn woord in totale spreekonbevangenheid / in totale vrijheid van spreken te spreken . In Hnd 4,31 wordt hun gebed verhoord . In beide teksten gaat het om het woord (van God) te spreken . In het Grieks wordt het woord parrèsia gebruikt . pan - rèsia : (1) bijvoeglijk naamwoord pas - pasa - pan : al , geheel , totaal of voorzetsel para : erbij , naast, terzijde (2) rè - ma : woord ; rè-sis : rede , gesprek ; rè-tôr : redenaar , spreker . Kan rè-sia : bespraaktheid , spreekvaardigheid betekenen ? Duidt het voorzetsel para dan aan wat bij die spreekvaardigheid hoort : vrijheid van spreken , overtuigingskracht , vrijmoedigheid , zonder terughoudendheid .
De apostelen Petrus en Johannes waren gevangen gezet en weer vrijgelaten met het verbod in de naam van Jezus te spreken . De overheid wilde het hen beletten , het woord aan banden leggen , opsluiten . Hiertegenover staat het meta parrèsias : het spreken in vrijheid , in onbe-vangen-heid . In Hnd 4,31 zijn (meta parrèsias = met vrijmoedigheid) de laatste woorden van de perikope . In Hnd 28,31 zijn het de voorlaatste woorden van de perikope maar ook van het boek Handelingen . Volgens Hnd 4,31 spreken de gelovigen zo onbevangen omdat ze vervuld werden van heilige geest .
In Hnd 4,23-31 vinden we een schema dat we ook elders aantreffen : samenkomst van gelovigen , gebed , gave van de geest , onbevangen spreken .

In Hnd 1,13 wordt de groep van de elf apostelen opgesomd , in Hnd 6,5 een groep van zeven diakens en in Hnd 13,1 een groep van profeten en leraren . In Hnd 1,13 wordt de groep van elf apostelen opgesomd met het oog op de keuze van een twaalfde om de groep van twaalf apostelen volledig te maken . In Hnd 6,5 wordt een groep van diakens vermeld bij hun aanstelling . In Hnd 13,1 wordt een groep van profeten en leraren vermeld om uit hen een keuze te maken voor een zendingsreis . Aan de keuze of aanstelling gaat telkens gebed (en vasten : Hnd 13,3) vooraf . Behalve bij de aanduiding van Mattatias worden aan de kandidaten de handen opgelegd om de geest over hen te laten komen waardoor ze voor hun taak worden uitgerust . In de Paulijnse kerken van Lystra , Ikonium en Antiochië van Pisidië worden presbuteroi (ouderlingen) aangesteld , eveneens na bidden en bovendien vasten , met handoplegging (Hnd 14,23) .
De apostelen zien hun taak in het gebed en de bediening van het woord : Hnd 6,4 .

In Lc 24,53 sluit Lucas zijn evangelie af met de woorden : zij bleven God voortdurend zegenen in de tempel .
Wat in Hnd 2,42 kernachtig (o.a. over het gebed) werd weergegeven , wordt in de volgende verzen uitvoeriger beschreven . Hnd 2,46 - Hnd 2,47 : eengezind volhardend in de tempel ... God lovend .
In Hnd 3,1 is voor het eerst sprake dat Petrus en Johannes rond gebedstijd , het negende uur (drie uur 's namiddags) naar de tempel gingen .

In een aantal teksten wordt het volharden in het gebed (al dan niet in de tempel) beklemtoond : Hnd 1,14 . Hnd 2,42 . Hnd 2,46 . Hnd 6,4 . Ook wordt bij het gebed omothumadon (meestal vertaald door eensgezind) vermeld . In tien verzen in Hnd . Hnd 1,14 . (2) Hnd 2,46 . (3) Hnd 4,24 . (4) Hnd 5,12 . (5) Hnd 7,57 . (6) Hnd 8,6 . (7) Hnd 12,20 . (8) Hnd 15,25 . (9) Hnd 18,12 . (10) Hnd 19,29 . Men kan gelijkgezind zijn in het gebed , maar ook in de tegenstand . homothumadon , afkomstig uit : homoios : gelijkend . thumos : opwelling , hardstocht . Ik verkies de vertaling gelijkgezindheid , eerder dan eensgezindheid . Ik kan me indenken dat mensen met al hun verschillen gelijkgezind tegenover God kunnen staan ; wellicht kan in het gebed de tegenstellingen overstegen worden .

Eén van de vier aspecten van het leven van de christelijke gemeenschap is de leer : Hnd 2,42 : En zij waren volhardende in de leer der apostelen .

In de slotverzen van Hnd (Hnd 28,17-31) vat de schrijver de eindsituatie van Gods boodschap aan de mensen samen . Sommige joden aanvaardden de boodschap niet . God zal de boodschap tot de heidenen zenden .
Het gevaar van veralgemening is groot . Het is alsof alle joden de boodschap afwezen en alle heidenen haar aannamen . De situatie tussen beide groepen lag ook anders . Door hun specifiek geloof en gebruiken wisten de joden zich in de diaspora te handhaven . Door de nieuwe boodschap wordt dat geloof en die gebruiken gerelativeerd . Zo wordt ten gevolge van de nieuwe boodschap de ethnische identiteit van de joden bedreigd . Bovendien bestaat het gevaar om het standpunt van de ander te diaboliseren (verduivelsen , verketteren) waardoor inleving en begrip voor het standpunt van de ander ontbreekt .

Een centraal zinnetje staat in Hnd 28,28 : U moet weten dat deze redding door God gezonden is aan de heidenen; en die zullen luisteren!’ In drie verzen in het N.T.komt het woord sôtèrion = redding , heil voor : (1) Lc 2,30 . (2) Lc 3,6 . (3) Hnd 28,28 . In deze drie verzen is de redding gericht tot alle mensen . Meestal wordt sôtèrion door redding vertaald ; ook door heil .
Lc 2,30 : omdat gezien hebben mijn ogen uw redding .
Lc 3,6 ( = Js 40,5) : en zal zien alle vlees de redding van God .
Hnd 28,28 : want aan de volkeren werd deze redding van God gezonden .
Lc 2,30 is geconstrueerd naar Lc 3,6 ( = Js 40,5) .
Hnd 28,28 en Lc 3,6 ( = Js 40,5) hebben to sôtèrion tou theou . Sommige vertalers houden het neutraal en vertalen tou theou door van God of Gods . Andere vertalers beschouwen de genitief tou theou als een subjectsgenitief en willen tot uitdrukking brengen dat God de redding bewerkt . De vertalingen zijn zeer gevarieerd : de redding van God (Synopsis Lc 3,6) , Gods redding (liturgische lezing Lc 3,6) , deze redding door God (Willibrord en Naardense Hnd 28,28) , de redding die van God komt (Willibrord Hnd 28,28) , hoe God redding brengt (NV Lc 3,6) , dat God deze boodschap van redding (NV Hnd 28,28) , het heil van onze God (Naardense Lc 3,6) .
In Hnd 13,47 dat Js 49,6 citeert wordt licht voor de volkeren gecombineerd met : tot redding zijn tot het uiteinde van de aarde . Hnd 13,47 = Js 49,6 : zie ik heb u gesteld tot licht voor de volkeren opdat je tot redding zoudt zijn tot het uiteinde van de aarde .
Wat werd aangekondigd in Hnd 1,8 : "om mijn getuigen te zijn in Jeruzalem, in geheel Judea en Samaria en tot het einde der aarde" wordt in Hnd 28,28 gerealiseerd . Paulus is gekomen tot het uiteinde van de aarde . Daarenboven staan we voor een inclusio . In Hnd 13,47 = Js 49,6 klonk de tekst nog als een programmarede , hier staan we voor de realisatie ervan .

Hnd 28,17-31 maar vooral Hnd 28,31 (Hij verkondigde het koninkrijk van God en gaf onderricht over de Heer Jezus Christus, vrijmoedig en ongehinderd.) vormt een sluitstuk met heel wat andere verzen en perikopen . Uit de formuleringen van Lc 4,43 , Lc 24,19 , Hnd 1,3 en Hnd 28,31 blijkt dat het eerste optreden van Jezus in Nazaret en Kafarnaüm (Lc 4,14-44) , het einde van het Lucasevangelie , het begin en het einde van de Hnd met elkaar te maken hebben . In het optreden van Jezus in de synagoge in Nazareth wordt duidelijk wat onder 'het koninkrijk van God' wordt verstaan : De geest van de Heer is op mij, doordat hij mij gezalfd heeft om de blijde boodschap te brengen aan armen. Hij heeft mij gezonden om aan gevangenen bevrijding te verkondigen en aan blinden de terugkeer van het gezicht om verdrukten in bevrijding te zenden , 19 om een gunstig jaar te verkondigen van de Heer . Het jubeljaar , het vijftigste jaar is een jaar waarin de sociale en religieuze orde wordt gesteld . Hierin speelt vergeving een belangrijke rol . Dank zij vergeving kan opnieuw een sociale en religieuze eenheid opgebouwd worden .
De apostelen verkondigen het leven , lijden , dood en verrijzenis van Jezus . Hiervan zijn zij getuigen .

Er zijn heel wat overeenkomsten te vinden tussen Jezus en zijn leerlingen , Petrus en Paulus , Jezus en Petrus , Jezus en Paulus .

In de apokalyptische rede schrijft Lucas in Lc 21,12 : zij zullen de hand aan jullie slaan . Het is Jezus overkomen : L c 20,19 : zij zochten de hand aan hem te slaan . Mc 14,46 : zij echter sloegen de hand aan hem . Mt 26,50 : en naderbijgekomen sloegen zij de hand aan Jezus . Het overkomt ook de apostelen (Hnd 5,18 ; Hnd 4,3 : Petrus en Johannes) en Paulus (Hnd 21,27) . De leerling gaat dezelfde weg op als zijn leraar.
In hetzelfde vers Lc 21,12 zegt Jezus dat ze zullen weggeleid worden voor koningen en landvoogden omwille van zijn naam . Ook Jezus werd weggeleid . Eenmaal dag geworden werd Jezus voor het Sanhedrin geleid (Lc 22,66) . Dat is ook het geval met de apostelen Petrus en Johannes (Hnd 4,5) . Deze apostelen werden gearresteerd en voorgeleid omdat zij onderrichtten in de naam van Jezus .
Nog vanuit hetzelfde vers Lc 21,12 wordt de roeping van Saulus geïnterpreteerd . Het weggeleid worden wordt een gezonden worden . Hnd 9,15 : Maar de Heer zei: ‘Ga, want hij is het instrument dat ik gekozen heb om mijn naam uit te dragen onder alle volken en heersers en onder al de Israëlieten.
In diezefde perikope (Lc 21,12-19) geeft Jezus raadgevingen hoe ze zich moeten gedragen bij vervolging . Lc 21,15 : ik immers zal je een taal geven en een wijsheid waaraan al die je tegenstand bieden niet zullen kunnen weerstaan of tegenspreken . In Hnd 6,10 :wordt over de tegenstanders van Stefanus gezegd : en zij konden niet weerstaan aan de wijsheid en aan de geest waarmee hij sprak .

(Lc 20,1-8) . Voor het eerst geeft Jezus onderricht in de tempel . De tempelverantwoordelijken komen bij hem met de vraag naar zijn bevoegdheid of zijn vergunning (Lc 20,1 - Lc 20,2) . Zo gebeurt ook met de apostelen Petrus en Johannes . Bij het gaan naar de tempel genezen ze een lamme (Hnd 3,1-10) . Daarna houdt Petrus een redevoering in de tempel (Hnd 3,11-26) . Terwijl hij nog aan het woord is , staan de tempelverantwoordelijken bij hen (Hnd 4,1) eveneens met de vraag naar hun bevoegdheid of hun vergunning

Het is de grootste verdienste van de evangelisten en van Paulus dat zij op een eigen wijze een totaalvisie hebben ontwikkeld , waarin alles een plaats kreeg : God , wereld , mensen , goed en kwaad , geschiedenis enz.

Volgens Lucas beheerst God het wereldgebeuren . Wat gebeurt , is niet buiten zijn wil . Ook het kwaad , dat de mens verricht onder invloed van de satan of de duivel , gebeurt niet buiten het weten van God . Wat Jezus zegt of doet of wat met hem gebeurt , is vaak reeds door Mozes of de profeten voorzegd . Zo is dat ook vaak het geval wat de apostelen overkomt . Maar vaak gaan de leerlingen in het voetspoor van hun meester Jezus . Een aantal woorden wijzen in de richting dat God de loop der gebeurtenissen bepaalt .

- 'moet' of 'moest' .
--- Lc 22,37 (Want dit geschrevene moet door mij tot een einde gebracht worden) .
--- Lc 24,7 : zeggende dat de mensenzoon moet (de vrouwen bij het graf) .
--- Lc 24,44 (Dat hij al het geschrevene in de wet van Mozes moest vervullen) .
Er zijn in de evangelies een aantal teksten waarin moet / moest met de infinitief lijden met elkaar verbonden zijn : de eerste lijdensvoorspelling (Lc 9,22 ( // Mc 8,31 // Mt 16,21) , de mensenzoon (Lc 17,25) , de vrouwen bij het graf (Lc 24,7) , de Emmaüsgangers (Lc 24,26) . Zo ook in Handelingen : Hnd 17,3 .

- God heeft gezegd , voorzegd enz.
--- Hnd 1,16 : dat de heilige Geest bij monde van David tevoren heeft gesproken met het oog op Judas, de gids van hen die Jezus arresteerden.
--- Hnd 28,25 : ‘De heilige Geest heeft het door de profeet Jesaja treffend gezegd tegen uw voorvaders:

- op voorhand bepaald .
--- Hnd 2,22 - Hnd 2,23 - Hnd 2,24 : [22] Israëlieten, luister naar deze woorden! Jezus de Nazoreeër* is u van Godswege aangewezen door machtige daden, wonderen en tekenen, die God door Hem in uw midden heeft verricht, zoals u zelf weet. [23] Volgens Gods vastgestelde plan en met zijn voorkennis is Hij uitgeleverd en hebt u Hem door de hand van wetteloze mensen aan het kruis geslagen en omgebracht. [24] Maar God heeft Hem laten opstaan door een eind te maken aan de weeën* van de dood, want het was onmogelijk dat Hij door de dood werd vastgehouden.
--- Hnd 13,47 = Js 49,6 : eis fôs ethnôn tou einai se eis sôtèrion heôs eschatou tès gès = zie ik heb u gesteld tot licht voor de volkeren opdat je tot redding zoudt zijn tot het uiteinde van de aarde . Zie Hnd 13,47 .

- vervulling van de 'schriften'
--- Hnd 1,16 : Het schriftwoord moest in vervulling gaan,
--- Hnd 3,18 : Zo heeft God in vervulling laten gaan wat Hij bij monde van alle profeten tevoren had aangekondigd, namelijk dat zijn Messias* zou lijden.

Herfst 36: Pontius Pilatus wordt door Vitellius naar Rome gestuurd om zich te verantwoorden; hij sterft een gewelddadige dood (executie of zelfmoord). Winter 36-37(?): Martelaarschap van Stefanus en verstrooiing van een deel van de gemeente. Spoedig daarop bekering van Paulus (vgL Hnd 9,1vv). Pasen 37: Op zijn tocht naar Petra komt Vitellius naar Jeruzalem. Hij vervangt Jonatan door zijn broer Teofilus, hogepriester van 37 tot 41. Paulus te Arabië, vervolgens te Damascus (Hand 9.19 vv; Gal 1,17vv).
± 39: Paulus vlucht uit Damascus (2 Kor 11,32w), en brengt een eerste bezoek aan de leiders van de kerk (Gal 1,18vv), Kefas en Jakobus, de broer van de Heer (Hnd 9,25vv).
39: Caligula geeft opdracht een standbeeld van hem in de tempel te plaatsen. Door het ingrijpen van Petronius en Agrippa 1 wordt er tijd gerekt totdat de moord op Caligula plaatsvindt. ± 43: Paulus en Barnabas in Antiochië. Antiochië wordt centrum van de Hellenistische christenen. Petrus in Samaria (Simon de tovenaar) en in de kustgebieden (hoofdman Cornelius).
43 of 44 (voor Pasen): Agrippa I laat Jakobus, de broer van Johannes (Jakobus de Oude), onthoofden; gedurende het feest laat hij Petrus insluiten (Hnd 12).
28 juni 45: Een boodschap van Claudius staat de Joden het bewaren van de priestergewaden toe. Herodes van Chalkis wordt benoemd tot inspecteur van de tempel van Jeruzalem, met recht van benoeming van dc hogepriesters. In 47 benoemt hij Ananias, de zoon van Nedebeüs, tot hogepriester (47-59) (vgl. Hnd 23,2vv). Fadus en de valse profeet Teudas (vgl. Hnd 5,36).
Tussen 45-49: Eerste zendingsreis van Paulus: Antiochië, Cyprus, Antiochië in Pisidië, Lystra , Antiochië(Hnd 13,1vv).

48: Hongersnood in Juda, die door het sabbatjaar 47/48 nog verergerd wordt. In Jeruzalem Helena koningin van Adiabene, die tot het jodendom was toegetreden; zij helpt de bevolking.
48-49: Profetie van Agabus en ondersteuning van de gemeente in Jeruzalem door de gemeente van Antiochië. Het concilie van Jeruzalem. De heiden-christenen worden vrijgesteld van het onderhouden van dc Joodse Wet (Hnd 15,5vv; Gal 2,1vv).
50: De mondelinge overlevering van het evangelie op schrift gesteld: het Aramese evangelie van Matteüs en de aanvullende logia-bronnen. De brief van Jakobus (of ± 58).
50-52: Tweede zendingsreis van Paulus: Lystra (Timoteiis), Frygië, Galatië, Filippi, Tessalonica, Athene (rede op deAreopagus).
Winter 50-zomer 52 in Korinte.
In het jaar 51 de brieven aan de christenen van Tessalonica.
In het voorjaar 52 moet hij verschijnen voor Gallio.
Zomer 52 Paulus gaat naar Jeruzalem (Hnd 18.22), aansluitend naar Antiochië.
De Joden in strijd met de Samaritanen, die door Cumanus ondersteund worden: Cumanus wordt door Quadratus, die Pasen 52 in Jeruzalem vertoeft, naar Rome gestuurd.
Felix bestrijdt de ongeregeldheden (Sicariërs en partizanen).
53-58: Derde zendingsreis van Paulus; Apollos in Efeze, vervolgens in Konnte.
54-57: Via Galatië en Frygië komt Paulus naar Efeze: hier blijft hij twee jaar en drie maanden.
± 55(?): brief aan de Filippenzen.
Rond Pasen 57: Eerste brief aan de Korintiërs, vervolgens kort bezoek aan Korinte (2 Kor 12,14). Terugkeer naar Efeze en brief aan de Galaten.
Einde 57: Reis door Macedonië, tweede brief aan de Korintiërs.
Winter 57-58: In Korinte (Hnd 20,3; vgl. 1 Kor 16,6); brief aan de Romeinen.
Pasen 58: In Filippi (Had 20,6), vervolgens over zee naar Caesarea (Filippus en Agabus).
Zomer 58: In Jeruzalem. Jakobus, de broer van de Heer, aan het hoofd van de Joods-christelijke gemeente. Brief van Jakobus, gericht aan de Jxlen in de diaspora (of reeds voor 49).
± 58: Felix overvalt op de Olijfberg de aanhangers van een Egyptenaar die zich voor profeet uitgeeft (Hnd 21,38). Hij laat de oude hogepriester Jonatan, aan wie hij zijn functie dankt, doodsteken.
Pinksteren 58: Paulus wordt in de tempel gevangen genomen en voor Ananias en het Sanhedrin geleid. Hij wordt naar Caesarea overgebracht om voor Felix te verschijnen.
60: Paulus wordt aan Festus voorgeleid en beroept zich op de keizerlijke rechtbank. Hij houdt zijn verdediging in aanwezigheid van Agrippa en zijn zus Bernice.
Herfst 6o: Reis naar Rome, onderweg schipbreuk; overwintering op Malta.
61-63: Paulus in Rome onder militaire bewaking. Zijn apostolaat, brief aan dc Kolossenzen, brief aan de Efeziërs, brief aan Filemon.
62: De hogepriester Ananus laat Jakobus, de broer van de Heer, stenigen (na de dood van Festus en voor de komst van Albinus). Simeon, de zoon van Klopas en van Maria (de halfzus van Jezus’ moeder) opvolger van Jakobus als hoofd van de gemeente van Jeruzalem (Eusebius).

1. Twee kaartjes van Palestina .
2. Kaartje van Nabije Oosten (gedeeltelijk de reizen van Paulus) .
3. Kaartje van de reis van Paulus als gevangene .

De titel kan misleidend zijn . Handelingen vertelt het verhaal hoe de boodschap van Jezus zich uitbreidde van Jeruzalem tot Rome . Daarin past gedeeltelijk het verhaal van Petrus . Het verhaal van de andere apostelen komt niet ter sprake . Het verhaal van Paulus , 'de dertiende apostel' , krijgt de grootste ruimte in Handelingen . Handelingen vertelt stukjes Petrus en stukjes Paulus .

- martus (getuige) . Getuigen zijn wijst op opvolging maar ook op de aard van de opvolging . Na het heengaan van Elia werd de leerling Elisa leraar . Op deze wijze gebeurt het niet met de leerlingen van Jezus . Zij blijven leerlingen . Ze zijn en blijven getuigen . In de meeste teksten van Hnd kan dat getuigenis onder verschillende aspecten bekeken worden : tijd , plaats en inhoud . Naar tijd : vanaf het doopsel van Johannes tot ... Naar plaats : te beginnen vanaf Jeruzalem ... Naar inhoud : het leven van Jezus , zijn lijden , dood , opstanding , geestesgave enz....

- Lc 24,48 : humeis martures toutôn = jullie zijn getuigen van deze 'dingen' , te beginnen in Jeruzalem .
- Hnd 1,8 : esesthe mou martures = jullie zullen mijn getuigen zijn , in Jeruzalem , in heel Judea en Samaria , en tot het uiteinde van de aarde .
- Hnd 2,32 : touton ton Ièsoun anestèsen ho theos , hou pantes hèmeis esmen martures = die Jezus heeft God doen opstaan , van wie wij allen getuigen zijn .
- Hnd 3,15 : hon ho theos ègeiren ek nekrôn , hou hèmeis martures esmen = die God heeft opgewekt uit de doden , van wie wij getuigen zijn .
- Hnd 5,32 : kai èmeis esmen martures tôn rèmatôn toutôn (en wij zijn getuigen van deze 'woorden') .
- Hnd 10,39 : kai èmeis martures pantôn ôn epoièsen (en wij zijn getuigen van alles wat Hij deed) .
- Hnd 13,31 : hoitines eisin martures autou (die getuigen van hem zijn) .
Zie ook Hnd 1,22 : "vanaf het begin , vanaf de doop van Johannes , tot de dag waarop Hij van ons is weggenomen , van hen dus moet er één samen met ons getuige worden van zijn opstanding ."

De auteur van Handelingen is een gelovig man . Hij bekijkt de gebeurtenissen vanuit zijn geloof in God . Wat voor mensen negatief lijkt , heeft een positieve zijde . Het draagt bij tot de verwerkelijking van het plan van God .
Hnd 1 - 5 speelt zich af in Jeruzalem .
Met Hnd 6 begint een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de jonge kerk . Er is gemopper tussen Hebreeën en Hellenisten . De apostelen stellen voor om zeven medewerkers aan te stellen . Dat is het begin van het werk onder Hellenisten , eerst in Jeruzalem , later in Antiochië en het begin van het missiewerk in Klein-Azië , Griekenland en Rome . Onder de zeven medewerkers bevinden zich Stefanus en Filippus . De spanning tussen Stefanus en joden wordt op de spits gedreven en loopt uit op de marteldood van Stefanus . Hierop volgt een vervolging van de gemeente van Jeruzalem . De apostelen kunnen blijven , maar de anderen , o.a. de medewerkers onder de Hellenisten moeten uitwijken en verspreiden zich in Judea en Samaria . Daar wordt de blijde boodschap verkondigd . De apostelen Petrus en Johannes gaan het werk van hun medewerkers in Samaria bevestigen (Hnd 8) . Ook de tegenstand verspreidt zich van Jeruzalem tot ver erbuiten . Saulus wil de gelovigen vervolgen tot in Damascus . Maar onderweg komt Saulus tot bekering (Hnd 9) . In Samaria , in de stad Caesarea , is een Romeins legioen gelegerd . De centurio , Cornelius bekeert zich . Via een hemelse impuls gaat Petrus naar Cornelius en neemt hem op in de gemeenschap van gelovigen (Hnd 10) . Voor zijn optreden verantwoordt Petrus zich in Jeruzalem (Hnd 11) .
In Hnd 11 ontstaat een christelijke gemeente met joden en Hellenisten . Vanuit deze gemeente zal Saulus (Paulus) op missie gezonden worden .
Hnd 12 verhaalt hoe Herodes de gemeente van Jeruzalem vervolgt . Hij laat Jakobus doden en Petrus in de gevangenis werpen . Door een goddelijke tussenkomst kan Petrus ontsnappen . We zien Petrus nog eenmaal optreden tijdens het concilie van Jeruzalem in Hnd 15 .
De missiereizen van Saulus (Paulus) gaan met veel moeilijkheden gepaard . Hij moet vaak een stad ontvluchten . Daardoor wordt de boodschap aan een volgende stad of gemeenschap gebracht .
Hnd 13-14 vertelt de eerste missiereis in Klein-Azië . In Hnd 15 vindt het concilie van Jeruzalem plaats . Hnd 16-18,22 vertelt de tweede missiereis van Paulus . Hnd 18,22-21,26 . Daarna volgt de arrestatie van Paulus en zijn overbrenging via Caesarea enz . naar Rome . In Hnd 28,14 komt hij in Rome aan .

De leerlingen in Jeruzalem nemen zodanig toe dat er gemor ontstaat tussen Hellenisten en Hebraïsten (Hnd 6,1) . Daarop worden op voorstel van de twaalf zeven medewerkers gekozen om in dienst van de Hellenisten te staan . Het aantal leerlingen blijft toenemen . Het suggereert dat het aantal Hellenistische gelovigen toeneemt , maar ook een grote groep priesters (die we toch in Jeruzalem moeten situeren) neemt toe . Daarmee zijn de moeilijkheden nog niet uit de weg . Er komt een spanning tussen de Hellenistische joden zelf . Stefanus wordt aangeklaagd en gestenigd . Er komt een vervolging van de gelovigen in Jeruzalem . Onder de vervolgers bevindt zich Saulus . Ten gevolge daarvan verspreiden de gelovigen van Jeruzalem zich over Judea en Samaria , terwijl de apostelen in Jeruzalem blijven . Eén van de zeven medewerkers , Filippus , treedt op in Samaria . Saulus vervolgt de gelovigen niet alleen in Jeruzalem maar krijgt machtiging om ze tot in Damascus te vervolgen . Onderweg grijpt de bekering van Saulus plaats . Daardoor wordt hij een vurige gelovige in plaats van een vervolger . Na zijn verblijf in Damascus en zijn kort oponthoud in Jeruzalem sturen de leerlingen van Jeruzalem hem terug naar Tarsus . Dan is er vrede in Judea , Galilea en Samaria en neemt het aantal leerlingen toe .
Petrus doet een rondreis , komt in Lydda en geneest er een lamme . Op verzoek gaat hij naar Joppe waar hij de gestorven leerlinge Tabita tot leven wekt . Op aandringen van een engel gaat hij naar Caesarea , waar hij de centurio Cornelius ontmoet , die zich bekeert . Voor zijn optreden in Caesarea moet Petrus zich verantwoorden . De gemeente stemt in met zijn optreden . Ondertussen ontstaat een Hellenistisch christengemeente in Antiochië . Koning Herodes vervolgt de gemeenschap van Jeruzalem . Hij laat Jakobus ter dood brengen en werpt Petrus in de gevangenis , die op een wondere wijze wordt bevrijd . Daarop vertrekt Herodes naar Caesarea waar hij sterft . Hnd 12,24 vermeldt : Het woord van God gedijde en breidde zich uit .

In Hnd 1,13 worden de elf apostelen opgesomd . In Hnd 1,26 zijn er weer twaalf apostelen na de toevoeging van Mattias . In Hnd 2,41 laten zich op Pinksterdag na de toespraak van Petrus ongeveer drieduizend personen dopen . Na de genezing van een lamme aan de tempelpoort van Jeruzalem en na de toespraak van Petrus in de tempel en na een nacht gevangenis stijgt het aantal gelovige mannen tot vijfduizend (Hnd 4,4) . In Hnd 6,7 blijft het aantal leerlingen in Jeruzalem nog stijgen , wellicht door de prediking van de apostelen (een grote menigte priesters geloofden) als door de prediking van de zeven medewerkers in dienst van de Hellenistische gelovigen . In Antiochië wordt de boodschap ook aan Hellenisten verkondigd . Bij hen kwam een groot aantal tot geloof (Hnd 11,21) . Dit wordt voor het eerst vermeld voor een groep buiten Jeruzalem . Bij het begin van de tweede missiereis bezoeken Paulus , Silas en Timotheüs steden van Klein-Azië en het aantal gelovigen of gemeenten neemt in aantal toe (Hnd 16,5) .

Een menigte kan bestaan uit een groep gelovigen of uit een groep tegenstanders . Beide groepen komen in Hnd voor . Aandacht voor de groep gelovigen . Op Pinksterdag stroomt de menigte samen ; ieder hoort hen spreken in zijn eigen taal (Hnd 2,6) . Volgens Hnd 4,32 is de menigte gelovigen één van hart en één van geest . De invloed van de apsotelen en van Petrus wordt in Jeruzalem zo groot dat een menigte uit de omliggende steden hun zieken en gekwelden door onreine geesten naar hen brengen opdat zij zouden genezen worden (Hnd 5,16) . De groep leerlingen wordt door de apostelen bijeengeroepen (Hnd 6,2) om zeven medewerkers te kiezen . De groep stemt in met het voorstel van de apostelen (Hnd 6,5) . Bij de eerste missiereis van Paulus en Barnabas gelooft een grote menigte in Iconium na hen te hebben gehoord (Hnd 14,1) . Bij het eerste concilie te Jeruzalem luistert de hele menigte naar Paulus en Barnabas over hun werk bij de heidenen (Hnd 15,12) . Na het afscheid van Jeruzalem en de aankomst in Antiochië riepen Paulus en Barnabas de menigte (gemeente) samen (Hnd 15,30) . In Tessalonica sluit een grote groep en een niet gering aantal aanzienlijke vrouwen zich bij Paulus en Silas aan (Hnd 17,4) .

Het werkwoord diaspeirô (diaspora : uiteen-zaaiïng, verspreiding) wordt in de bijbel slechts in Hnd gebruikt : (1) Hnd 8,1 . (2) Hnd 8,4 . (3) Hnd 11,19 .

Het is opvallend hoe het woord god bij Lucas en Hnd veelvuldiger voorkomt dan in de andere evangeliën . Volgens de schrijver van Hnd kondigt het O.T. in vele teksten de Messias aan die in het N.T. in vervulling gaan .
Zie Lc 24,44 . panta ta gegrammena (al het geschrevene) . In drie verzen in het N.T. nl. bij Lucas : (1) Lc 18,31 : telesthèsetai ... : al het geschrevene zal voltooid worden (derde lijdensvoorspelling) . (2) Lc 21,22 : tou plèsthènai ... : opdat al het geschrevene zou vervuld worden (eschatologische rede) . (3) Lc 24,44 : hoti dei plèrôthènai ... : dat al het geschrevene moet vervuld worden (verschijning aan de elf en hun metgezellen) .Verwijzing : grafô (schrijven) , zie Mc 1,2 . Door deze drie teksten is de derde lijdensvoorspelling , de eschatologische rede en een verschijningsverhaal met elkaar verbonden .
In zijn verwijzing naar de schrift in Lc 4,21 wijst Jezus op de vervulling ervan . peplèrôtai : (is vervuld geworden, is in vervulling gegaan) . Passief perfectum derde persoon enkelvoud van het werkwoord plèroô (vervullen) . Op twee andere opmerkelijke plaatsen wordt de passief infinitief perfectum gebruikt : (1) Lc 24,44 . (2) Hnd 1,16 . In deze beide gevallen is er eveneens verwijzing naar vervulling van de schrift(en) . In Lc 24,44 geeft Lucas de voorlaatste woorden van Jezus bij zijn verschijnen aan de elf en hun metgezellen . In Hnd 1,16 spreekt Petrus voor het eerst de verzamelde gemeenschap toe .

De gerichtheid van het O.T. naar het N.T. , in het bijzonder naar de messias (Christus) wordt door de auteur van Hnd geïnterpreteerd dat God het vooraf heeft geweten (Hnd 2,23) , voorzien (Hnd 2,31) , vooraf bepaald (Hnd 4,28) . God heeft het vooraf besloten (Hnd 2,23) en bepaald (Hnd 4,28) . Bij de evangelisten klinkt het dat de messias moet lijden en op de derde dag zou verrijzen .

- epoièsen ho theos (God deed) . In vier verzen in het N.T. : (1) Lc 8,39 .
(2) Hnd 14,27 (Paulus en Barnabas brengen in Antiochië verslag uit over hun eerste zendingsreis) hosa epoisen ho theos met'autôn kai hoti ènoiksen tois ethnesin thuran pisteôs = hoevele dingen God met hen deed en dat Hij voor de heidenen de deur van het geloof opende .
(3) Hnd 15,12 (Paulus en Barnabas brengen in Jeruzalem verslag uit over hun eerste zendingsreis) : hosa epoisen ho theos .... en tois ethnesin di'autôn = hoevele dingen God deed onder de heidenen via hen .
(4) Hnd 21,19 .(Paulus brengt verslag uit in Jeruzalem) : hôn epoièsen ho theos en tois ethnesin dia tès diakonias autou = van wat God deed onder de heidenen via zijn dienstwerk .
Deze teksten maken deel uit van het verhaal van het Lucasevangelie en de Handelingen : hoe langzamerhand de boodschap van Jezus meer en meer door de heidenen werd aanvaard .

Uit de verschillende gegevens blijkt dat de auteur van Hnd eigen accenten legt en vaak een eigen woordenscaht gebruikt . Hij gelooft dat Jezus de Messias is . Hij bekijkt het gebeuren rond Jezus van Nazareth vanuit het O.T. . Hij legt de nadruk op het woord van God , vanaf Jeruzalem tot Rome .

samenvattingen	arrestatie	verschijnen voor het sanhedrin	ontkonping
Hnd 2,42-47	Hnd 4,1-4	Hnd 4,5-22	Hnd 4,23-31
Hnd 4,32-35
Hnd 5,12-16	Hnd 5,17-18	Hnd 5,27-39	Hnd 5,19-26.40-41
Hnd 5,42
Hnd 6,7-8	Hnd 6,9-11	Hnd 6,12-7,53	Hnd 7,54-8,1 .

part. pr. gen. mv. plèthunontôn	1		1					1				(1) Hnd 6,1 .
pas. ind imp . 3de p. enk. eplèthuneto	4	1	3					3				(1) Hnd 6,7 . (2) Hnd 9,31 . (3) Hnd 12,24

theos (God)	bijbel	O.T.	N.T.	Mt	Mc	Lc	Joh	Hnd	Brieven	Apk
nom. enk. theos	1686	1311	287	6	8	15	17	58	287 - 124 = 163	20
gen. enk. theou	1517	770	641	28	31	70	43	56	641 - 281 = 360	53
dat. enk. theô(i)	433	249	154	3	2	9	4	13	154 - 44 = 110	13
acc. enk. theon	496	300	142	7	3	23	12	30	142 - 80 = 62	5
Totaal	4132	2630	1224	44	44	117	76	157	1224 - 529 = 695	91

logos (woord)	bijbel	O.T.	N.T.	Mt	Mc	Lc	Joh	Hnd	Brieven	Apk
nom. enk. logos	296	231	65	2	1	5	15	9	65 - 33 = 32	1
gen. enk. logou	65	38	27	1	0	2	2	8	27 - 13 = 14	0
dat. enk. logôi	92	47	45	3	2	3	3	8	45 - 19 = 26	0
acc. enk. logon	347	220	127	17	18	10	14	31	127 - 97 = 30	7
nom. mv. logoi	86	76	10	1	1	3	0	1	10 - 10 = 0	4
gen. mv. logôn	133	124	9	1	0	3	2	1	9 - 8 = 1	1
dat. mv. logois	88	71	17	0	1	3	0	3	17 - 7 = 10	0
acc. mv. logous	286	264	22	6	1	3	2	4	22 - 21 = 1	5
Totaal	1393	1071	322	31	24	32	38	65	322 - 208 = 114	18

martus (getuige)	bijbel	O.T.	N.T.	Mt	Mc	Lc	Joh	Hnd	Brieven	Apk	Lc	Hnd
nom. enk. martus	39	31	8					1	4	3		(1) Hnd 22,15 .
gen. enk. marturos	1		1					1				(1) Hnd 22,20 .
dat. enk. marturi	2	2
acc. enk. martura	4	1	3					2	1			(1) Hnd 1,22 . (2) Hnd 26,16 .
nom. mv. martures	20	10	10			2		7	1		(1) Lc 11,48 . (2) Lc 24,48 .	(1) Hnd 1,8 . (2) Hnd 2,32 . (3) Hnd 3,15 . (4) Hnd 5,32 . (5) Hnd 7,58 . (6) Hnd 10,39 . (7) Hnd 13,31 .
gen. mv. marturôn	16	3	13	2	1		3		5	2
dat. mv. martusin	4	1	3					1	1	1		(1) Hnd 10,41 .
acc. mv. marturas	6	5	1					1				(1) Hnd 6,13 .
Totaal	92	53	39	2	1	2	3	13	12	6

arithmos (getal, aantal)	bijbel	O.T.	N.T.	Mt	Mc	Lc	Joh	Hnd	Brieven	Apk	Lc	Hnd
nom. enk.	59	50	9					4	1	4		(1) Hnd 4,4 . (2) Hnd 5,36 . (3) Hnd 6,7 . (4) Hnd 11,21 .
gen. enk.	5	3	2			1				1	(1) Lc 22,3 .
dat. enk.	27	26	1					1				(1) Hnd 16,5 .
acc. enk.	74	69	5				1			4
Totaal	165	148	17			1	1	5	1	9

plèthos (menigte)	bijbel	O.T.	N.T.	Mt	Mc	Lc	Joh	Hnd	Brieven	Apk
nom. + acc. enk. plèthos	172	147	25		2	8	1	12	2	(1) Lc 1,10 . (2) Lc 2,13 . (3) Lc 5,6 . (4) Lc 6,17 . (5) Lc 8,37 . (6) Lc 19,37 . (7) Lc 23,1 . (8) Lc 23,27 .	(1) Hnd 2,6 . (2) Hnd 5,16 . (3) Hnd 6,2 . (4) Hnd 14,1 . (5) Hnd 14,4 . (6) Hnd 15,12 . (7) Hnd 15,30 . (8) Hnd 17,4 . (9) Hnd 21,36 . (10) Hnd 23,7 . (11) Hnd 25,24 . (12) Hnd 28,3 .
gen. enk. plèthous	44	40	4				1	3			(1) Hnd 4,32 . (2) Hnd 6,5 . (3) Hnd 19,9 .
dat. enk. plèthô(i)	45	44	1						1
Totaal	261	231	30		2	8	2	15	1

theos	Hnd	Hnd 1	Hnd 2	Hnd 3	Hnd 4	Hnd 5	Hnd 6	Hnd 7	Hnd 8	Hnd 9	Hnd 10	Hnd 11	Hnd 12	Hnd 13	Hnd 14	Hnd 15	Hnd 16	Hnd 17	Hnd 18	Hnd 19	Hnd 20	Hnd 21	Hnd 22	Hnd 23	Hnd 24	Hnd 25	Hnd 26	Hnd 27	Hnd 28
nom	58		7	7.	1	3		11			5	3		6	1	5	1	2		1		1	1	1			1	1
gen	56	1	4		2	1	2 :	4	5	1	7	2	2	5	2		1	2	3	1	3		1	1			2	1	3
dat	13					2		1					1				1	1			1			1	1		1	2	1
acc	30		1	2	2		1				3	2	1	2	1	2	2	1	2	1	1	1			2		2		1
	157	1	12	9	5	6	3	16	5	1	15	7	4	13	4	7	5	6	5	3	5	2	2	3	3		6	4	5

HERKENRODE : dinsdag 29 mei 2007 - vrijdag 1 juni 2007